Projekt ustawy o kasach zapomogowo-pożyczkowych: co nowego?

Podstawę działania kas zapomogowo-pożyczkowych („KZP”) w polskim systemie prawnym stanowi ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych („u.z.z.”) oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 1992 r. w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy („rozporządzenie z 1992 r.”). W wyniku zmian legislacyjnych w u.z.z. konieczne stało się wprowadzenie stosownych zmian w ww. rozporządzeniu. Niemniej nowelizacja obecnie obowiązującego rozporządzenia z 1992 r. nie wydała się projektodawcy zasadna z tego chociażby względu, iż wymagałaby przeniesienia z rozporządzenia z 1992 r. do u.z.z. przepisów regulujących prawa i obowiązki obywateli (materia ustawowa), stanowiących znaczącą część przepisów tego aktu prawnego. W ocenie projektodawcy ujęcie przepisów regulujących kwestie działania KZP w jednym akcie prawnym rangi ustawowej ułatwi adresatowi norm prawnych ich stosowanie i może przyczynić się do upowszechniania instytucji KZP. Projektowane przepisy w dużym zakresie stanowią powtórzenie przepisów obecnie obowiązującego rozporządzenia z 1992 r.

Cele KZP

Cele KZP określa projektowany przepis art. 3. Zgodnie z jego brzmieniem KZP udziela członkom pomocy materialnej w formie pożyczek oraz zapomóg (w miarę posiadanych środków). KZP stanowią zatem rodzaj wewnętrznej instytucji samopomocy finansowej u pracodawcy. Głównym celem działalności KZP jest udzielanie jej członkom pożyczek. Zapomogi mogą być udzielane przez KZP wówczas, gdy kasa faktycznie posiada środki finansowe, które mogą być przeznaczone na ten cel, czemu dano wyraz również w projektowanym art. 11 ust. 2 pkt 3.

Uprawnienie do utworzenia u pracodawcy KZP

Uprawnienie do utworzenia u pracodawcy KZP przysługuje, zgodnie z projektowanym art. 5 ust. 1, grupie co najmniej 10 osób wykonujących pracę zarobkową u danego pracodawcy, które zadeklarują przynależność do KZP. Osoby wykonujące pracę zarobkową, występujące z inicjatywą założenia KZP, powinny opracować projekt statutu, uchwalić go, potwierdzić przyjęcie statutu poprzez złożenie pod nim swoich podpisów, a także dokonać wyboru organów KZP. Projektowany przepis art. 5 ust. 3 przewiduje, ż u jednego pracodawcy może działać tylko jedna KZP. Stanowi on w zasadzie powtórzenie przepisu § 2 ust. 2 rozporządzenia z 1992 r.

Novum w stosunku do obecnie obowiązujących przepisów

Novum w stosunku do obecnie obowiązujących przepisów rozporządzenia z 1992 r. stanowi projektowany przepis art. 6, określający elementy statutu KZP, przy czym wymaga podkreślenia, iż nie jest to katalog zamknięty, o czym świadczy zastosowane w projektowanym przepisie sformułowanie w szczególności. Przepisy projektowanej ustawy niektóre zagadnienia regulują w sposób stanowczy (jak np. liczba osób wykonujących pracę zarobkową niezbędna do założenia KZP, czy też konieczność wpłaty przez członka KZP wpisowego w wysokości ustalonej przez walne zebranie członków), natomiast inne mogą być dowolnie regulowane przez KZP (np. tryb wyboru i odwołania organów KZP). Zaproponowany katalog będzie stanowił wyraźną wskazówkę dla członków KZP, iż sprawy w nim wskazane należy rozstrzygnąć i uregulować w statucie KZP.

W przypadku gdy u danego pracodawcy przynależność do KZP zadeklaruje mniej niż 10 osób wykonujących pracę zarobkową, projektowany przepis art. 7 ust. 1 przewiduje możliwość utworzenia międzyzakładowej KZP. Międzyzakładowa KZP obejmuje zakresem swojego działania co najmniej dwóch pracodawców. Łączna liczba osób wykonujących pracę zarobkową, od której zależy utworzenie międzyzakładowej KZP, nie może być mniejsza niż 10. Do międzyzakładowej KZP stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące działalności KZP (np. w zakresie dotyczącym wymogu odpowiedniej liczebności, obowiązku uchwalenia statutu, powołania organów KZP itp.). W projektowanym przepisie art. 7 ust. 3 zaproponowano, aby koszty działania międzyzakładowej KZP, wynikające ze świadczonej przez pracodawcę pomocy określonej w art. 14, ponosili wszyscy pracodawcy, u których ona działa, proporcjonalnie do liczby członków KZP u każdego z tych pracodawców. Pracodawcy mogą doprecyzować kwestie związane z ponoszeniem przez nich kosztów działania międzyzakładowej KZP np. w drodze porozumienia. Koszty pracodawcy mogą obejmować w szczególności koszty związane z udostępnianiem KZP pomieszczeń biurowych, odpowiednio zabezpieczonego miejsca na przechowywanie gotówki, transportu gotówki do instytucji płatniczej i z instytucji płatniczej, czy też prowadzenia rachunkowości, obsługi kasowej i prawnej. W projektowanym art. 7 ust. 5 zaproponowano, że liczba członków międzyzakładowej KZP powinna być ustalana według stanu na dzień 1 czerwca ubiegłego roku kalendarzowego, przy czym umowa zawarta między pracodawcami może przewidywać inną datę.

Członkami KZP mogą być przede wszystkim – zgodnie z projektowanym przepisem art. 9 ust. 1 – osoby wykonujące pracę zarobkową. Przejście na emeryturę lub na rentę nie powoduje utraty członkostwa w kasie, o czym stanowi projektowany art. 9 ust. 2. Z uwagi na to, że na gruncie przepisów u.z.z. osoby skierowane do pracodawcy w celu odbycia służby przygotowawczej nie są osobami wykonującymi pracę zarobkową, zaistniała konieczność uregulowania ich sytuacji prawnej w zakresie tworzenia KZP. Projektowany przepis art. 9 ust. 3 przesądza, że osoba skierowana do pracodawcy w celu odbycia służby zastępczej może być członkiem KZP działającej u tego pracodawcy. Do tej osoby przepisy ustawy stosuje się odpowiednio.

Ustawa ma wejść w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.