Prawo: Kredytowy czar par

Beata Paxford

Banki, rozpatrując wnioski kredytowe osób chcących wspólnie (mam tu na myśli konkubinaty i związki małżeńskie) zaciągnąć kredyt, stają przed nie lada wyzwaniem. Są przecież instytucjami zaufania publicznego, a jednocześnie spółkami akcyjnymi, od których akcjonariusze i rynek oczekują wypracowania zysku. Ponadto obowiązują je zalecenia wprowadzonych stosunkowo niedawno Rekomendacji T i SII, które wpłynęły na ich politykę kredytową. Stąd też podstawowym kryterium oceny przed udzieleniem kredytu danej parze będzie dla banku weryfikacja ich wiarygodności kredytowej. Kwestią istotną z tego punktu widzenia będzie charakter prawny pary – tj. czy pozostaje ona, czy nie w związku małżeńskim. Banki wychodzą bowiem z założenia, że bardziej pożądanym kredytobiorcą będą małżeństwa. Wynika to nie tylko z kwestii właściwego zarządzania ekspozycjami kredytowymi, ale także z charakteru prawnego związku małżeńskiego.

Wspólność majątkowa

Z mocy ustawy (Ustawa z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz.U. nr 9, poz. 59 ze zm., dalej zwana k.r.o.) z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami ustawowa wspólność majątkowa (art. 31). Obejmuje ona z zasady przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. W przypadku zaciągania kredytu przez małżonków pozostających w ustawowej wspólności majątkowej ważna jest jeszcze jedna kwestia. Zgodnie z art. 37 § 1 ust. 1 k.r.o., wymagana jest zgoda jednego z małżonków na dokonanie odpłatnego nabycia nieruchomości przez drugiego z nich. Oznacza to, że np. mąż, chcąc zaciągnąć kredyt na nabycie mieszkania, potrzebuje zgody żony na nabycie lokalu i tym samym na zaciągnięcie pożyczki.

Ustawa stanowi ponadto, że jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna. Pominiemy tutaj problem, jaką dokładnie nieważnością prawną będzie taka czynność dotknięta, zastanowimy się natomiast, jakie konsekwencje będzie miało wzięcie kredytu przez obojga małżonków. Jeżeli oboje małżonkowie zostali kredytobiorcami w częściach równych w udzielonym im przez bank kredycie hipotecznym, będzie się to wiązało z powstaniem odpowiedzialności majątkiem wspólnym. Zatem, jeśli powstaną po stronie małżonków zaległości w spłacaniu kredytu, bank będzie mógł żądać zaspokojenia z ich majątku wspólnego (czyli np. z nabytej wspólnie nieruchomości – art. 41 k.r.o.).

Gdy mają inną wizję…

Możliwa jest także sytuacja, kiedy jedno z małżonków nie wyraża zgody na wspólnie zaciągnięcie kredytu (hipotecznego). Wtedy drugi małżonek jest uprawniony do zwrócenia się do sądu o zezwolenie na dokonanie takiej czynności (tj. zaciągnięcie kredytu w celu nabycia nieruchomości). Sąd udziela zezwolenia (na dokonanie określonej czynności), jeżeli wymaga tego dobro rodziny. Warto podkreślić, że sąd bada każdy przypadek z osobna, in concreto, starając się dociec, czy rzeczywiście zaciągnięcie kredytu przez małżonków jest uzasadnione dobrem rodziny. Pojęcie to należy rozpatrywać w kategoriach majątkowych i niemajątkowych. Obejmuje ono aspekty właściwe prawu rodzinnemu, takie jak zasady równych praw małżonków czy obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny. Ale także kwestie usprawiedliwionych potrzeb obojga małżonków, w tym dobro dzieci czy innych osób pozostają...