Opinnie: Dogmat skuteczności

Marek Urbaniak

Po pierwszych nieudanych próbach przestano już nawet poszukiwać winnych tego stanu rzeczy. Wyraźnie wyczuwalny jest pewien poziom swego rodzaju oszołomienia i zagubienia, bo tradycyjne pojęcia i narzędzia identyfikacji zjawisk stają się coraz mniej użyteczne. Może jednak warto przypomnieć, że pierwsze kroki w poszukiwaniu winnych skierowane były do twórców innowacji finansowych, którymi okazali się nie ekonomiści, nie bankowcy tylko przeprofilowani do świata finansów matematycy i fizycy.

Dlaczego warto o tym przypominać? Bo być może jest to jakiś trop wskazujący, że nie można bezkarnie, to znaczy bez rozumienia zjawisk ekonomicznych w całej ich złożoności, obudowywać aktywność gospodarczą rozwiązaniami poprawnymi jedynie rachunkowo i krótkowzrocznie skutecznymi tylko z punktu widzenia kreowania zysku. Innymi słowy – być może kluczem do rozumienia obecnego zamętu jest właśnie zapędzony w ślepą uliczkę paradygmat specjalizacji kosztem rozumienia konsekwencji stosowanych rozwiązań.

Już w pierwszej połowie ubiegłego wieku Thomas S. Eliot mógł swobodnie podzielić się refleksją: Świat jest pełen niesprawiedliwości. Bankier może napisać zły poemat i nic. A niech tylko poeta spróbuje wypisać zły czek. Był to wyraźny znak, że wystarczyło zaledwie dwieście lat, aby stało się coś nieodwracalnego w intelektualnym ogarnianiu złożoności świata. Bo jak twierdzą niektórzy to Gotfried Wilhelm Leibniz był prawdopodobnie ostatnim „człowiekiem uniwersalnym” w renesansowym rozumieniu. Trwałe ślady zostawił jako: matematyk, fizyk, prawnik, ...