Opinie: Technologiczne determinanty funkcjonowania i rozwoju bankowości spółdzielczej

Zbigniew R. Wierzbicki, Krzysztof Sierański

Wyzwania technologiczne Synergia głównych nurtów zmian technologicznych, tj. Big Data, Cloud Computing, Mobile Banking & Finance i Cyber Security (a wraz z tym wymogi dyrektywy NIS) i wynikające z nich zmiany wywierają silny wpływ na sposób prowadzenia działalności i na strategie instytucji finansowych1. Dzisiaj trwa dyskusja podejmująca próbę odpowiedzi na pytanie, jaki będzie wpływ technologicznych wyzwań na strategie i modele biznesowe banków i innych pośredników finansowych? Z dzisiejszej perspektywy coraz wyraźniej widać, że to właśnie technologia, jej kierunki i tempo zmian są obecnie podstawowym katalizatorem zmian nie tylko w bankowości, ale i we wszystkich aspektach życia, pracy i rozwoju społeczeństw. Obecnie coraz większą troskę i niepokój banków i nadzorów finansowych powoduje ryzyko technologiczne, a wraz z nim ryzyko operacyjne. Jak je mierzyć przed wprowadzaniem nowych rozwiązań, jak je monitorować i w jaki sposób nim racjonalnie zarządzać? Coraz ostrzej formułowana jest wątpliwość adresowana do nadzorów finansowych, czy tradycyjny sposób podejścia do nowych rodzajów ryzyka jest odpowiedni? Z mnożeniem szczegółowych dyrektyw dotyczących ryzyka operacyjnego związane są rosnące koszty dostosowań regulacyjnych oraz dopasowania w zakresie bezpieczeństwa. Pojawia się z kolei pytanie, czy i jak pojedyncze banki, zwłaszcza banki spółdzielcze, są w stanie udźwignąć koszty w zakresie Cyber Security?

Jednocześnie nie tylko pośrednicy finansowi, banki i towarzystwa ubezpieczeniowe oraz towarzystwa funduszy inwestycyjnych itd., są obejmowani oddziaływaniem zmian technologicznych. Synergia podstawowych wyzwań technologicznych dotyczy też wszystkich grup klientów, gdyż wywołuje zmiany w ich strategiach i sposobach funkcjonowania zarówno w skali gospodarstwa domowego, poprzez małe i średnie oraz duże przedsiębiorstwa, aż do instytucji sektora publicznego. Ma miejsce coraz szersza absorpcja przez klientów banków nowych możliwości technologicznych. Z tego wynikają już zauważalne zmiany preferencji klientów korporacyjnych, instytucjonalnych i indywidualnych w zakresie korzystania z usług finansowych. Jak banki powinny na to reagować i jak wpłynie ta sytuacja na strategie i modele biznesowe banków, w tym spółdzielczych w konkretnych uwarunkowaniach lokalnych? Czy w tym zakresie pojawiają się i jakie mogą być w przyszłości nowe obszary przychodów banków? Dzisiaj widać, że tak, ale trzeba mieć zapewniony dostęp do platform technologicznych, personelu i posiadać procedury oraz warunki do utrzymania odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa, żeby takie wyzwania z sukcesem podejmować. Coraz częściej formułowane są opinie popierane przykładami, że to nie poziom cen pojedynczych produktów finansowych wpływa na decyzje klientów, lecz zakres usług i technologiczna infrastruktura, zapewnienie bezpieczeństwa oraz 24-godzinna dostępność do wybranych usług decyduje o wyborze przez klientów pośrednika, któremu powierzają prowadzenie swoich operacji bankowych i innych finansowych.

Zmiany w strategiach i funkcjonowaniu banków spółdzielczych i zrzeszeń oraz IPS

Ponadto pojawia się też pytanie, jak banki spółdzielcze powinny reagować na nowe sposoby dokonywania operacji finansowych (w tym na przykład przelewów), finansowania potrzeb pożyczkowych i obsługi klientów w sektorze mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw oraz klientów indywidualnych, w tym też nowych form działalności gospodarczej np. w zakresie e-commerce, a zarazem na inne sposoby alokowania nadwyżek pieniężnych przez klientów?

Doświadczenia innych krajów pokazują, że ewolucja oczekiwań klientów i nowe technologie zwiększają znaczenie usług okołobankowych w formułach bancassurance, bancassistance i innych pokrewnych. Oznacza to, że rozszerzanie usług okołobankowych między innymi poprzez bancassurance jest perspektywicznym kierunkiem ewolucji modelu biznesowego w obszarze nie tylko bankowości detalicznej, ale i korporacyjnej oraz instytucjonalnej. Banki spółdzielcze i zrzeszenia powinny szybko być przygotowane na zmiany rozszerzające ofertę usług. Pojawia się jednak pytanie, czy i na ile banki spółdzielcze są na to przygotowane?

Ryzyko i po stronie banku, i klientów w obszarze nowych technologii wynika też z rosnącego stopnia trudności dokonania optymalnego wyboru z szerokiej palety rozwiązań technologicznych, zagrożeń implementacyjnych oraz kosztów utrzymania. Ryzyko jest także związane z rosnącą niepewnością kierunków zmian w technologiach preferowanych przez klientów, a w konsekwencji tych decyzji rozwoju lub śmierci poszczególnych rozwiązań i w efekcie możliwości obsługi poszczególnych grup klientów przez banki spółdzielcze. Rynkowego sukcesu nie zapewni nam posiadanie najlepszego w swojej klasie rozwiązania stworzonego w technologii, w której nikt już nie korzysta.

Niezależnie od konieczności przygotowania platform technologicznych umożliwiających elastyczne rozszerzanie oferty usług i 24-godzinną komunikację z klientami, m.in. w formule Mobile Banking, trzeba zapewnić bankom i ich klientom niezbędny poziom bezpieczeństwa. Jednakże związane są z tym nowe rodzaje i skale ryzyka. Czy i na ile banki spółdzielcze i zrzeszenia są na to przygotowane, zwłaszcza że ostatnie dwa lata zdominowały dyskusje o formule, a nawet czy w ogóle tworzyć IPS? Pojawia się też obawa, czy kolejne rozwiązania regulacyjne ze strony nadzoru finansowego nie spowodują zaostrzenia kryteriów, utrudniając rozwój współpracy banków spółdzielczych z innymi pośrednikami finansowymi? Banki spółdzielcze i zrzeszenia oraz ich IPS-y niezależnie od innych wyzwań stoją przed strategicznymi decyzjami w zakresie stopniowego, ale zarazem w miarę szybkiego, przekształcania się – wzorem zrzeszeń spółdzielczych w Europie Zachodniej – w spółdzielcze holdingi finansowe.

Zagadnienie holdingów jest oczywiście egzystencjalnie i strategicznie ważne, ale kształtując rozwiązania technologiczne w skali zrzeszeń, trzeba już teraz intensywnie przygotowywać rozwiązania technologiczne otwarte na konieczne alianse strategiczne i nowe podmioty w ramach zrzeszeń-holdingów finansowych.

FinTech – zagrożenie czy potencjalny sojusznik

W jakim zakresie nowe technologie są szansą dla nowych uczestników rynków usług finansowych – czy jest to bardziej zagrożeniem dla banków czy raczej szansą na nowe alianse strategiczne? Odczucie zagrożenia wynika z ogromnej dynamiki zmian w tym zakresie, z wiodących tematów dyskusji np. na forum Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych, z ogłaszanych co pewien czas prognoz o zmierzchu ery banków. Z obawy, że w zasadzie firmy FinTech zajmujące się niektórymi zakresami pośrednictwa finansowego, podobnie jak wiele innych kategorii firm wchodzących coraz śmielej na obszary graniczne między licencjonowanymi usługami finansowymi a nielicencjonowanymi, nie są jeszcze objęte nadzorem finansowym, a więc czy wystąpi podejście regulatora analogiczne jak w przypadku SKOK-ów, które o wiele lat za późno zostały objęte nadzorem KNF, a ciężar finansowy udzielonych gwarancji depozytów spadł na pozostałe banki, w tym banki spółdzielcze, a więc też na klientów banków, zamiast wprost na budżet państwa, a odium tej sytuacji na inne ...