Od-nowa: Z samorządowego frontu zmian (kwiecień 2015)
Ostatnie tygodnie rozbudziły nadzieję na uchwalenie ustawy samorządowej Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, procedowanej od niemal roku w Sejmie - niestety, trzeba będzie jeszcze uzbroić się w cierpliwość, gdyż zapowiadane na 22 kwietnia posiedzenie Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej, podczas którego miały zostać przedstawione sprawozdania z ustaleń podkomisji, zostało przesunięte na inny termin.
Pełną parą idą za to prace Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. 14 kwietnia, podczas spotkania zespołu ds. ustrojowych, uzyskano zgodę uczestników na włączenie do pakietu zmian prawa samorządowego kwestii doprecyzowania tzw. klauzuli generalnej, czyli zasady domniemania kompetencji. Ta fundamentalna reguła funkcjonowania samorządu, wpisana do Konstytucji RP w art. 163, w praktyce nie jest przestrzegana, co wywołuje konieczność drobiazgowego regulowania i enumeratywnego wyliczania zadań samorządu, prowadząc do inflacji prawa.
Zebrani dyskutowali również na temat modyfikacji ustawy o referendach: do KWRiST spłynęło 15 propozycji od strony samorządowej i pozarządowej. Część rekomendacji, dotycząca frekwencji wyborczej i liczby wymaganych podpisów, została jednogłośnie odrzucona jako idąca zbyt daleko w stronę demokracji bezpośredniej. Przyjęto natomiast postulat zwiększenia przejrzystości finansowania kampanii referendalnej oraz skierowano do uściślenia wniosek Forum Od-nowa o przeprowadzaniu obowiązkowego referendum lokalnego przy ważnych ekonomicznie decyzjach. Poza tym, szerokie grono uczestników (wraz z organami nadzoru) analizowało zakazy dotyczące łączenia funkcji i ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej w samorządzie oraz pochylało się nad problemem zarządzeń zastępczych wojewody na gruncie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz ustawy – Prawo geologiczne i górnicze.
Równocześnie nie próżnuje Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji: trwa szukanie sposobu na przestrzeganie zasady adekwatności i pieniędzy na zadania zlecone oraz przygotowywane jest otwarcie Instytutu Samorządności, afiliowanego przy Radzie Ministrów. Instytut zajmie się nie tylko bieżącymi analizami, ale przede wszystkim projektowaniem reform.
Kwiecień był też bogaty w różnego rodzaju konferencje samorządowe. Z jednej strony daje to powód do radości, gdyż potwierdza rosnące zainteresowanie refleksją nad sprawami wspólnot, ale z drugiej trudno oprzeć się wrażeniu, że zwiększenie liczby wydarzeń nie zawsze idzie w parze z postępem jakościowym.
Dobrym znakiem są niewątpliwie dyskusje organizowane przez młode środowiska akademickie: 16 kwietnia Koło Naukowe Administratywistów „Ad rem” z Poznania zaprosiło samorządowców, naukowców i reprezentantów NGO na debatę pn. „Współdziałanie w samorządzie terytorialym na przestrzeni 25 lat”, zaś 21 kwietnia w Warszawie odbyła się zainicjowana przez Studenci.Lokalnie! konferencja „Finanse jednostek samorządu terytorialnego – perspektywa środków Unii Europejskich 2014-2020”, z udziałem przedstawicieli administracji centralnej. Wystąpienia stały na ogół na dobrym poziomie merytorycznym i cieszyło zainteresowanie tą trudną tematyką samych studentów. Tym niemniej następnym krokiem powinno być ukazywanie konkretnych propozycji zmian.
Pod tym względem rozczarował nawet Europejski Kongres Gospodarczy. W ciągu trzech dni obrad (20-22 kwietnia) samorządom poświęcono jedynie cztery panele, w dodatku nie dotyczące zagadnień systemowych: inwestycje, prywatni partnerzy samorządów, rewitalizacja przestrzeni miejskiej i miasto od nowa. Za zupełnie kuriozalne należy uznać rozmawianie na tego rodzaju Kongresie o budżetach partycypacyjnych, które w problematyce JST są rzeczą marginalną. Mimo obecności ciekawych panelistów, większość debat nie wychodziła poza utarte schematy. Zdumiewającą wypowiedź dał jedynie Wiceminister Finansów, który negatywnie ocenił ideę lokalnego PIT, zdradzając opaczne rozumienie tego mechanizmu: celem przekazania wspólnotom (1) wpływów z I progu podatkowego i stawki 19% lub (2) całego podatku dochodowego nie jest bowiem danie im większych pieniędzy, ale zmiana całego modelu systemu podatkowego w sposób neutralny dla budżetu państwa. Pisze o tym (1) w raporcie „Samorząd 3.0” think tank Forum Od-nowa oraz (2) Grzegorz Kubalski ze Związku Powiatów Polskich.
Z kolei 22-23 kwietnia miała miejsce poznańska konferencja „Petent 2.0”, podczas której pracownicy urzędów miast dyskutowali z sektorem prywatnym o poprawie jakości obsługi mieszkańców. To swoiste „wzmożenie” dyskusji na temat JST w końcu zapewne doprowadzi do powstania masy krytycznej, umożliwiającej wdrożenie reform.
Agata Dąmbska
