Wiesław Żółtkowski

Problemem jest niestety to, że czasami praktyka wypacza teorię. Znam małe banki, w których pracownicy nadzoru w trakcie działań kontrolnych zadawali takie pytania: „Czy Państwa bank uwzględnia przy obliczaniu łącznej kwoty kapitału wewnętrznego efekty dywersyfikacji, m. in. wynikające z korelacji różnych rodzajów ryzyka pomiędzy portfelami. Jeśli tak, proszę szczegółowo opisać sposób obliczania korelacji efektów dywersyfikacji. Czy przy oszacowaniu korelacji, efektów dywersyfikacji brane są pod uwagę warunki skrajne? Czy bank prowadzi analizy stabilności korelacji, jakie są ich wyniki?”.

No cóż, podobno nie ma głupich pytań…

Od deklaracji do praktyki

W dokumencie konsultacyjnym CEBS (Komitet Europejskich Nadzorów Bankowych) dotyczącym zastosowania procesu przeglądu i oceny nadzorczej w filarze II w kilku miejscach napisano to, co można sprowadzić do następujących stwierdzeń:

• banki powinny same rozwijać proces zarządzania ryzykiem i właściwie mierzyć i agregować ryzyko,
• powinny mieć własne procesy zarządzania ryzykiem. Opracowanie ICAAP – Proces oceny adekwatności kapitału wewnętrznego (należy do banków i nadzór nie może podpowiadać, jak je wdrożyć,
• dialog pomiędzy nadzorem i bankiem jest kluczową częścią procesu inspekcji nadzorczej,
• stosowanie zasady proporcjonalności jest centralną kwestią ICAAP i SREP (Proces badania i oceny nadzorczej),
• ICAAP powinien odzwierciedlać naturę, skalę i złożoność działalności banku,
• głębokość, częstotliwość i intensywność SREP powinna być uzależniona od skali potencjalnego ryzyka generowanego przez określone rodzaje banków,
• w odniesieniu do banków małych i prowadzących mało skomplikowaną działalność, akceptowane jest względnie proste podejście. Ich ICAAP może zasadniczo bazować na metodologii filaru I, poszerzonej w razie konieczności o analizę innych czynników wpływających szczególnie na profil ryzyka banku.

Na poziomie ogólnych deklaracji, a także treści późniejszej uchwały nr 4/2007 KNB w sprawie szczegółowych zasad funkcjonowania systemu zarządzania ryzykiem… wszystko wygląda dobrze. Problem pojawia się jak zawsze w sferze działań praktycznych.

Neofici gotowych modeli

Zaczęło się od Wytycznych dla banków spółdzielczych w zakresie wewnętrznej oceny adekwatności kapitałowej (ICAAP) opublikowanych przez GINB w listopadzie 2005 r. Prezentuje się w nich zasadę proporcjonalności, wskazując słusznie na występujące w bankach ryzyko kredytowe, operacyjne, koncentracji, stopy procentowej i płynności, ale przytacza też dodatkowo listę 11 rodzajów ryzyka, które warto rozważyć.

Takiej konfiguracji rodzajów ryzyka trudno znaleźć w fachowych publikacjach i praktyce bankowej. Banki zwykle stosują własne podziały na mniejszą liczbę rodzajów ryzyka. Niestety znaleźli się w autorzy, którzy podeszli do tej wyliczanki w sposób neoficki i uznali, że każdemu nazwanemu rodzajowi ryzyka w każdym banku spółdzielczym musi odpowiadać definicja, miary i metody szacowania kapitału wewnętrznego. To nie miało nic wspólnego z zasadą proporcjonalności, a dużo z niechęcią brania odpowiedzialności za zdefiniowanie tego, co istotne dla banku spółdzielczego. Przy braku związku rozważanego rodzaju ryzyka z działalnością prowadzoną przez bank, prowadziło do tworzenia sztucznych modeli ryzyka. Takie podejście samo w sobie rodzi ryzyko tam, gdzie go dotychczas nie było.

Dlatego praktyczne podejście do realizacji zasady proporcjonalności wymaga nie tyle składania deklaracji, co do zasad, ile spojrzenia na konkretne działania, choćby tylko w ...