Nowy raport na temat oszustw podatkowych w Grecji

Wrzesień 2012. W nowym badaniu Booth School of Business Uniwersytetu w Chicago, przeprowadzonym na podstawie danych bankowych dotyczących kredytów dla gospodarstw domowych, oszacowano, że w Grecji dochód, od którego nie odprowadzono podatku, osiągnął sumę 28 miliardów euro (licząc wyłącznie zarobki osób samozatrudnionych). Szacunki te opierają się na nowym sposobie postrzegania przez banki sytuacji gospodarczej Grecji (oraz wielu innych krajów), w której podmioty gospodarcze działają legalnie, lecz ukrywają swoje dochody przed organami skarbowymi. Jest to tzw. „półformalna” sytuacja gospodarcza. Banki muszą dostosować się do tych półformalnych warunków, aby zachować konkurencyjność, pożyczając gospodarstwom domowym kwoty odpowiadające ich domniemanym prawdziwym dochodom.

Na dowód tego, że takie dostosowania mają miejsce, badacze Adair Morse i Margarita Tsoutsoura z Booth School of Business Uniwersytetu w Chicago oraz Nikolaos Artavanis z Pamplin College of Business uczelni Virginia Tech wskazują, że prowadzący własną działalność gospodarczą Grecy przeciętnie przeznaczają 82% swojego zgłoszonego dochodu na obsługę długów (w niektórych branżach, jak usługi finansowe, medyczne i prawnicze, odsetek ten przekracza nawet 100%). Sytuacja, kiedy z każdego zarobionego w ramach wynagrodzenia euro, 82 eurocenty wydawane są na obsługę zadłużenia, jest nierealna. Norma dla pożyczkobiorców to utrzymywanie łącznej kwoty należnych do spłaty miesięcznych rat zadłużenia na poziomie poniżej 30% uzyskiwanego dochodu.

„Celem tego raportu jest wykorzystanie naszych obszernych danych bankowych, aby dostarczyć reprezentatywne dla całego kraju oszacowanie skali oszustw podatkowych łącznie i w podziale na zawody, a także przeprowadzenie analizy dotyczącej czynników odpowiedzialnych za to, że oszustwa podatkowe nadal mają miejsce.” – powiedział Adair Morse, profesor na wydziale Finansów w szkole Chicago Booth.

Strategia badaczy polegała na tym, by wywnioskować wysokość prawdziwego dochodu osób samozatrudnionych, który byłby realny w stosunku do ich poziomu zadłużenia.

W badaniu ustalono, że w 2009 r. oszustwa podatkowe popełniane przez same osoby pracujące na własny rachunek wyniosły 28 mld euro. Przy stawce podatkowej wynoszącej 40%, utracone dochody skarbowe stanowiły w 2009 r. 31% niedoboru deficytu budżetowego (lub 48% w roku 2008). Autorzy twierdzą, że ostrożne szacunki prawdziwej wysokości dochodów osób samozatrudnionych pokazują, że są one 1,92 raza wyższe niż dochody zgłoszone.

W badaniu ustalono, że najwyższe współczynniki dochodu zgłoszonego do rzeczywistego dotyczą w szczególności lekarzy, inżynierów, prywatnych nauczycieli, agentów oferujących usługi finansowe, księgowych i prawników (patrz poniższa tabela). Wyniki są zgodne niezależnie od stosowanych modeli kredytowych.

Autorzy wykorzystali branżowy rozkład oszustw podatkowych do zbadania swoich teorii dotyczących przyczyn utrzymywania się tego rodzaju zjawisk. Znaleźli przekonujące dowody na to, że w branżach, gdzie tworzony się obszerne dokumentacje, panuje mniejsza skłonność do unikania opodatkowania, co implikuje, że egzekwowanie podatków obejmuje także pozyskiwanie informacji.

I wreszcie, wyniki badań bardzo dobrze oddają listę zawodów, których dotyczyć miały przepisy projektu ustawy z 2010 r. (patrz powyższa tabela). Akt ten miał nakazywać przeprowadzanie audytów osób zgłaszających niskie dochody właśnie w tych sektorach usług profesjonalnych. Projekt ustawy nigdy nie został poddany pod głosowanie. Co więcej, raport pokazuje, że nawet jeśli z analiz wyłączyć prawników, właśnie posłowie zasiadający w greckim parlamencie reprezentują zawody, wśród których panuje największa skłonność do unikania opodatkowania,.

Podsumowując, dowody wskazują na to, że (i) osoby działające w branżach, gdzie solidna dokumentacja nie jest wymagana częściej popełniają oszustwa podatkowe oraz (ii) że greckiemu parlamentowi brakuje woli politycznej, aby uchwalić sprawną reformę prawa podatkowego.

Pełna treść badania jest dostępna tutaj.