Nowoczesny Bank Spółdzielczy: Bariery restrukturyzacji polskiej bankowości spółdzielczej na tle opinii spółdzielców i lokalnych środowisk

ALTERUM Ośrodek Badań i Analiz Systemu Finansowego przedstawił na niej diagnozę sektora i możliwe kierunki reform (tekst dostępny: http://alterum.pl/uploaded/Raport%20BS-y%20marzec%202018-1.pdf). Powyższa konferencja zakończyła się wieloma rekomendacjami, z których udało się zrealizować tylko część, i to tych o mniejszym znaczeniu strategicznym. W styczniu 2019 r. odbyła się druga edycja Konwentu na rzecz Współpracy i Rozwoju Polskiej Bankowości Spółdzielczej.

Generalnie stan sektora i to, do czego należy dążyć, są znane, powtarzane z roku na rok, a nierozwiązane problemy pozostają i narastają. Dlatego też w ALTERUM postanowiliśmy zadać zasadnicze pytanie, dlaczego oczekiwane w sektorze zmiany nie następują w zadowalającym tempie i nowy raport dedykować temu problemowi. W tym celu przeprowadzone zostało badanie oparte na wywiadach z kadrą kierowniczą BS-ów i opiniach trzech grup lokalnych interesariuszy: osób indywidualnych, jednostek samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorców. Wynikają z niego następujące główne konkluzje: obawy BS-ów przed utratą autonomii, słabość banków zrzeszających, brak pozytywnych doświadczeń zrzeszeniowych oraz problemy z ładem korporacyjnym bankowości spółdzielczej.

Już na wstępie pojawił się ogromny problem niechęci zarządzających BS-ami do rozmowy o sposobach skutecznej restrukturyzacji całego sektora. Na 313 osób z kadry kierowniczej, 257 (czyli 82%) odmówiło udziału w badaniu na ten temat. Dane te mówią same za siebie.

Prezesi i zarządy BS-ów w zdecydowanej większości unikają otwartej rozmowy na temat zmian strukturalnych w sektorze

Większość środowiska nie chce, co praktycznie oznacza, że nie jest zdolna do samodzielnego, spontanicznego inicjowania decyzji restrukturyzacyjnych. Bariera wynika m.in. z obawy przed ostracyzmem środowiskowym, przyczepienia łaty „osoby kalającej własne gniazdo”. Dlatego też odosobnione są głośne opinie o potrzebie zasadniczych zmian. W badaniach ALTERUM zaledwie 7% respondentów sygnalizuje potrzebę systemowych przemian, 79% ocenia sektor dobrze, jedynie wskazując na potrzebę drobnych zmian, a 14% dokonuje bardzo dobrej oceny, twierdząc, że nie trzeba niczego zmieniać. Pozytywny ogólny obraz i zaprzeczanie potrzebie przebudowy pozostaje jednak w sprzeczności ze szczegółowymi opiniami, wśród których około jedna trzecia badanych wyraźnie wskazuje na obszary budzące niepokój. Dlatego też należy stwierdzić, że duża część kadry zarządzającej BS-ami tak naprawdę ma świadomość trudnej sytuacji, w jakiej znalazł się sektor, jednocześnie kontestując potrzebę zmian – głównie w imię obawy o utratę autonomii.

Zarządzający BS-ami wyraźnie dostrzegają małe i stale słabnące swoje przewagi konkurencyjne, widzą deficyty kompetencyjne rad nadzorczych, nierzadkie przedkładanie celów osobistych zarządów nad interes banku, brak motywacji do rozwoju, utratę rynku, jak też pogarszające się wskaźniki ekonomiczne. Mimo to i jednocześnie dlatego, aż 58% kadry ocenia, że bariery reform są ogromne, bardzo duże lub duże. Na tym tle pojawia się kolejny paradoks. Zarządy BS-ów mają bardzo wysoką samoocenę. Przeciętnie dziewięciu na dziesięciu respondentów uważa, że są skuteczni w zarządzaniu, posiadają umiejętności kreowania wizji i rozwoju, są komunikatywni, posiadają cechy przywódcze. Po prostu działają profesjonalnie. Jednak po pytaniu o konkretne sukcesy najczęściej zapadała cisza lub po chwili zastanowienia wskazywano na utworzenie IPS-ów, czyli coś co narzucił regulator, wręcz brutalnie, jak to oceniano niejednokrotnie na Forum ­Liderów Banków Spółdzielczych.

Na obecnym etapie należy zadać kluczowe pytanie: jak przełamać bariery reformy sektora bankowości spółdzielczej w Polsce?