Nowe stanowisko KNF ws. robo-doradztwa

UKNF odniósł się do całego procesu robo-doradztwa, od fazy projektowania takiej usługi, po jej wdrożenie i monitorowanie funkcjonujących rozwiązań.

Założeniem UKNF przy wydawaniu stanowiska było zapewnienie jednolitego stosowania robo-doradztwa przez zainteresowane instytucje finansowe.

Urząd kierował się także kwestią ochrony klientów, a zwłaszcza inwestorów nieprofesjonalnych.

Charakterystyka robo-doradztwa

Przez robo-doradztwo, czyli doradztwo udzielane z wykorzystaniem autonomicznych programów komputerowych, należy rozumieć proces, w ramach którego udzielanie i przekazywanie rekomendacji inwestycyjnych odbywa się z wykorzystaniem algorytmów[1], systemów automatycznych[2] i półautomatycznych[3].

Jego istotą jest wykorzystanie wytworzonych w ten sposób algorytmów do analizy i przyporządkowania instrumentów finansowych do konkretnego klienta. Innymi słowy, klient otrzymuje ofertę, która jest dostosowana do jego indywidualnego profilu inwestycyjnego (analogicznie do doradztwa inwestycyjnego).

UKNF zwraca uwagę, że Stanowisko powinno być uwzględniane nie tylko przy wdrażaniu rozwiązań polegających na pełnym zautomatyzowaniu usług doradztwa inwestycyjnego.

UKNF podkreśla, że algorytmy opracowane lub wykorzystywane przez firmę inwestycyjną muszą zapewniać obiektywizm i bezstronność w wyborze instrumentów finansowych.

Należy je  stosować także przy świadczeniu usług doradztwa inwestycyjnego polegającego na automatyzacji samego procesu przygotowania rekomendacji, które są następnie przekazywane klientom przez pracowników firmy inwestycyjnej.

Stanowisko dotyczy także sytuacji, w których automatyzacja jest wykorzystywana do dokonania oceny danej usługi lub instrumentu.

Przygotowanie do wdrożenia

W Stanowisku  czytamy, że decyzja o uruchomieniu usługi robo-doradztwa powinna być poprzedzona oceną możliwości jej wdrożenia z uwzględnieniem:

– oceny odpowiedniości usługi doradztwa (analogicznie do podobnej oceny dokonywanej w przypadku oferowania klientowi określonych produktów inwestycyjnych – należy stwierdzić, czy dane doradztwo jest właściwe dla klienta o określonym profilu);

– zautomatyzowanej analizy instrumentów finansowych objętych zakresem doradztwa inwestycyjnego – należy przeanalizować poszczególne instrumenty finansowe pod kątem możliwości oferowania ich w ramach robo-doradztwa (nie każdy instrument może być oferowany w zautomatyzowanej formie – dotyczy to głównie instrumentów bardziej skomplikowanych, gdzie użycie robo-doradztwa mogłoby np. obniżyć jakość oferowanych produktów lub usług); oraz

– zestawienia (dokonanego w sposób automatyczny na podstawie określonego algorytmu) ustalonego profilu inwestycyjnego klienta z odpowiednio dobranymi instrumentami finansowymi połączonymi z rekomendowanym zachowaniem inwestycyjnym – należy porównać wybrane przez algorytm instrumenty finansowe z profilem inwestycyjnym klienta.

Dodatkowo przed udostępnieniem klientom usług robo-doradztwa firma inwestycyjna powinna przeanalizować wewnętrznie konieczność zmian organizacyjnych, regulacyjnych i technologicznych w przedmiocie swojej działalności.

Stanowisko nie jest źródłem prawa, a jedynie „mapą drogową” wskazującą, jak należy się poruszać wśród przepisów.

UKNF rekomenduje, aby w procesie przygotowania do wdrożenia usługi robo-doradztwa brały udział wszystkie zainteresowane komórki organizacyjne firmy, a co najmniej z zakresu:

– doradztwa inwestycyjnego;

– obsługi (wsparcia informacyjnego) klienta;

– IT;

– nadzoru zgodności działalności z prawem (compliance); oraz

– zarządzania ryzykiem.

Czytaj także: Program Analityczno-Badawczy WIB, bankowość w epoce robotów

Dobór instrumentów finansowych

W procesie wyboru instrumentów finansowych oferowanych w ramach robo-doradztwa dla określonego klienta należy uwzględnić co najmniej:

– odpowiednie dobranie instrumentu finansowego do konkretnego adresata;

– parametry jakościowe instrumentu, np. wysoką płynność w powiązaniu z odpornością na wysoką zmienność;

– zakres informacji, które firma inwestycyjna jest w stanie uzyskać, aby prawidłowo ocenić dopasowanie instrumentu do klienta;

– umożliwienie klientowi wyboru właściwego instrumentu finansowego spośród szerokiego katalogu.

Etap projektowania, testowania i wdrażania algorytmu

UKNF podkreśla, że algorytmy opracowane lub wykorzystywane przez firmę inwestycyjną muszą zapewniać obiektywizm i bezstronność w wyborze instrumentów finansowych. Ponadto procesy dokonywane na podstawie algorytmów powinny zostać odpowiednio przetestowane i udokumentowane.

Firma musi także stworzyć mechanizm pozwalający na wykrycie sprzeczności w odpowiedziach udzielanych przez klienta w trakcie badania i doboru instrumentów finansowych dla klientów.  

Wiedza pracowników

Wykorzystanie robo-doradztwa w zakresie wiedzy pracowników można podzielić na aspekt technologiczny i merytoryczny. Firmy inwestycyjne powinny zatrudniać osoby posiadające odpowiednią wiedzę i kompetencje w zakresie doradztwa inwestycyjnego.

Jednakże, UKNF stwierdza, że pracownicy zaangażowani w proces świadczenia usługi robo-doradztwa nie muszą posiadać kompetencji technologicznych (chociażby w zakresie języków programowania wykorzystywanych dla ustanowienia danego algorytmu). Powinni jedynie rozumieć istotę zachodzącego procesu. Jednocześnie, nie jest konieczne aby osoby obsługujące proces od strony technologicznej posiadały wiedzę merytoryczną z zakresu instrumentów finansowych

Komunikacja z klientem

Firmy inwestycyjne mają obowiązek przedstawiać klientowi kompleksową informację na temat usług i instrumentów, w tym m.in. informacji dotyczących rodzaju doradztwa, zakresu i sposobu przeprowadzanej analizy oraz okresowej oceny odpowiedniości danej usługi.

Przekaz powinien być dokonany w sposób zrozumiały dla klienta, który umożliwi mu zrozumienie charakteru usługi robo-doradztwa i związanego z nim ryzyka.

UKNF zaleca wykorzystanie funkcjonalności wspomagających wyświetlanie treści strony internetowej, takich jak rozwiązania typu pop-up[4], czy tooltip[5] (dymki wyświetlające się po najechaniu kursorem na wyróżniony na stronie element).

Czytaj także: Wspólny język, to połowa sukcesu, jak Data Scientist łączy technologię z biznesem

Kontakt klienta z pracownikiem

UKNF rekomenduje zapewnienie klientowi stałej możliwości bezpośredniego kontaktu z pracownikiem firmy inwestycyjnej, jako uzupełnienia wspomnianych powyżej funkcjonalności informatycznych. Firmy inwestycyjne powinny zamieszczać na stronie internetowej dane kontaktowe, pod którymi klient może uzyskać dodatkowe wyjaśnienia.

Kontakt może odbywać się w dowolnej formie – telefonicznej, wideokonferencji, za pomocą komunikatora internetowego. UKNF wskazuje także na możliwość łączenia różnego rodzaju form kontaktu.  

Outsourcing

Przechowywanie i przetwarzanie danych związanych z usługą robo-doradztwa można uznać za tzw. outsourcing kwalifikowany. Do tego rodzaju usług będzie się stosował Komunikat UKNF dotyczący przetwarzania przez podmioty nadzorowane informacji w chmurze obliczeniowej publicznej lub hybrydowej[6] („Komunikat Chmurowy”) włącznie z zastosowaniem postanowień dotyczących outsourcingu szczególnego dla chmury obliczeniowej.

Natomiast, gdy dostawca oprogramowania przechowuje i przetwarza jedynie część danych związanych z usługami robo-doradztwa, a pozostała część przetwarzana jest przez dostawcę chmury obliczeniowej, to będziemy mieli do czynienia z sub-outsourcingiem usługi robo-doradztwa.

W zakresie sub-outsourcingu firmy inwestycyjne powinny zwracać szczególną uwagę na wszelkie ograniczenia prawne z tym związane ‒ nie jest możliwe tworzenie wielopoziomowych dalszych powierzeń, a ponadto formuła sub-outsourcingu może być stosowana w odniesieniu do czynności, które nie są istotą czynności zleconych przez firmę inwestycyjną.

Podsumowanie

UKNF przedstawił kompleksową instrukcję stosowania usługi robo-doradztwa, jednocześnie wskazując także praktyczne problemy, które mogą wystąpić w korzystaniu z tych usług.

Należy jednak pamiętać, że Stanowisko nie jest źródłem prawa, a jedynie „mapą drogową” wskazującą, jak należy się poruszać wśród przepisów.

Tym samym wdrażając usługi oparte na robo-doradztwie firmy powinny uwzględniać m.in. Rekomendację D [7] (dotyczącą zarządzania obszarami technologii informacyjnej i bezpieczeństwa środowiska teleinformatycznego w bankach), Rekomendację W [8] (dotyczącą zarządzania ryzykiem modeli w bankach), wspomniany Komunikat Chmurowy, a także akty prawne regulujące działalność firm inwestycyjnych.

Olgierd Świerzewski, Maciej Kuranc,

Kochański & Partners

[1] Algorytm to skończony ciąg zdefiniowanych czynności koniecznych do wykonania pewnego rodzaju zadania, sposób postepowania prowadzący do rozwiązania problemu. Algorytm komputerowy dodatkowo jest zapisany za pomocą kodu maszynowego (języka zrozumiałego dla maszyny).

[2] Systemy, które udzielają i przekazują rekomendacje samodzielnie bez ingerencji człowieka.

[3] Systemy, które wspierają człowieka w udzielaniu i przekazywaniu rekomendacji.

[4] Wyskakujące okienka, pojawiające się na stronie internetowej (na jej treści lub ponad nią), zawierające dodatkowy komunikat

[5] „Dymek” wyświetlany po najechaniu kursorem na wyróżniony na stronie element, zawierający dodatkowe informacje i wyjaśnienia wyróżnionego elementu.

[6] https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/Komunikat_UKNF_Chmura_Obliczeniowa_68669.pdf

[7] https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/Rekomendacja_D_8_01_13_uchwala_7_33016.pdf

[8] https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/knf_137749_Rekomendacja_W_42219.pdf