Nauka i Edukacja Ekonomiczna | Przychody Banków | Stopy procentowe kiedyś spadną, a wraz z nimi wyniki odsetkowe banków

Dr Tomasz Pawlonka
Dyrektor Zespołu Badań i Analiz Związku Banków Polskich
Dyrektor Programu Analityczno-Badawczego Warszawskiego Instytutu Bankowości 

Również analitycy NBP zrewidowali prognozy średniorocznej inflacji w 2025 r., podnosząc je z 4,1% (wskazywanym w ramach prognozy centralnej w II kw. br.) do 4,3% (według wskazań w III kw.). Także Międzynarodowy Fundusz Walutowy w oświadczeniu z dnia 17 października br. (Staff Concluding Statement of the 2024 Article IV Mission) wskazał, że choć krótkoterminowe perspektywy dla Polski są pozytywne (wyraźnie lepsze niż w ub.r.), trwa ożywienie gospodarcze napędzane rosnącą konsumpcją, wspierane dodatkowo odblokowaniem funduszy unijnych, z szansą na znaczny wzrost inwestycji, realne pozostaje ryzyko przechylenia się prognoz w kierunku wolniejszego wzrostu gospodarczego i wyższej inflacji. MFW docenia zatem obecną, restrykcyjną politykę pieniężną, wskazując, że stopy procentowe powinny zostać utrzymane na obecnym poziomie do momentu, w którym zarówno bieżące dane, jak i prognozy potwierdzą, że inflacja zmierza wyraźnie w kierunku celu inflacyjnego, co jak zaznaczają analitycy funduszu, z pewnością nie nastąpi w 2024 r.

W ocenie analityków NBP, w 2024 r. nie ma szans na obniżenie stopy referencyjnej (średnioroczna stopa referencyjna utrzyma się na poziomie 5,75%), zaś w 2025 r. ewentualna redukcja stóp procentowych będzie miała raczej kosmetyczny charakter (5,37%). Wyższe obniżki stopy referencyjnej (do średniorocznego poziomu 4,32%) prognozowane są dopiero na 2026 r. Perspektywy dla ich obniżki, choć odległe, z pewnością się zmaterializują. W tym kontekście kluczowe pozostaje pytanie – co stanie się z wynikami odsetkowymi banków w sytuacji, w której stopy procentowe spadną?

Przychody zbyt uzależnione od odsetek

Z pewnością niepokoić może fakt, że na poziomie sektora bankowego aż 84% całkowitych przychodów operacyjnych (CPO) tworzonych jest przez wyniki odsetkowe (co jest drugim, najwyższym poziomem spośród innych europejskich sektorów bankowych – wyższy udział ma wyłącznie sektor litewski). Jeszcze gorzej wygląda sytuacja banków spółdzielczych, dla których udział wyniku odsetkowego w CPO osiąga poziom blisko 90% – utrzymywał się tak, bez większej reakcji na spadek stóp procentowych, w drugiej połowie 2023 r.

Wysoki udział wyników odsetkowych w całkowitych przychodach operacyjnych zwiększa wrażliwość wyników finansowych banków na nieuchronne spadki stóp procentowych. Dlaczego tak się dzieje? Analizowana stopa wyniku odsetkowego (a zatem wyrażony w ujęciu rocznym wynik w relacji do średniej wartości sumy bilansowej w 12-miesięcznym okresie) charakteryzuje się wysoką wrażliwością na zmianę stopy referencyjnej. Współczynnik korelacji liniowej Pearsona pomiędzy wysokością stopy referencyjnej a stopą wyniku odsetkowego dla sektora bankowego osiąga w długim horyzoncie poziom 0,86. Oznacza to, że stopa referencyjna (zmienna objaśniająca) w bardzo wysokim stopniu objaśnia zmienność stopy wyniku odsetkowego (zmienna objaśniana). Warto w tym miejscu zaznaczyć, że na poziomie sektora banków spółdzielczych powiązanie między tymi zmiennymi jest jeszcze wyższe i wynosi 0,97.

Bieżące odczyty (sierpień 2024 r.) wskazują, że średnia ...