Modernizacja środków trwałych motorem inwestycji przedsiębiorstw
Wzrost dynamiki nakładów na środki trwałe był efektem wyższych wkładów inwestycji w energetyce i usługach. Ocena tendencji wzrostu inwestycji wymaga przenalizowania wzrostu nakładów na środki trwałe według formy własności przedsiębiorstw. W tym celu posłużyliśmy się danymi z bazy PONT Info. Informacje zawarte w bazie danych oparte są na pełnych, oficjalnych danych GUS zawartych w sprawozdaniach F-01 wypełnianych przez przedsiębiorstwa reprezentujące poszczególne działy gospodarki. Zgodnie z danymi PONT Info, do dalszego wzrostu dynamiki przedsiębiorstw 50+ w IV kw. ub. r. przyczyniło się przede wszystkim ożywienie inwestycji firm prywatnych – zarówno zagranicznych, jak i krajowych. Jednocześnie wkład inwestycji przedsiębiorstw kontrolowanych przez jednostki sektora publicznego (firmy z dominującym udziałem tego sektora w kapitale przedsiębiorstwa) zmniejszył się nieznacznie w IV kw. Było to rezultatem przede wszystkim oddziaływania efektów wysokiej bazy sprzed roku – w IV kw. 2017 r. wzrosły one o 48,6% r/r (najwyższa dynamika od co najmniej I kw. 2008 r. – wcześniejsze dane nie są dostępne). Zbilansowana struktura własnościowa wzrostu inwestycji w IV kw. jest dobrym sygnałem z punktu widzenia trwałości ożywienia inwestycyjnego. Poniżej przedstawiamy główne tendencje w tym zakresie.
Według danych GUS, odsezonowane wykorzystanie mocy wytwórczych w przetwórstwie wyniosło w I kw. 81,4% i było nieznacznie niższe niż przeciętnie w 2018 r. (82,8%). W przeszłości bariera w postaci wysokiego stopnia wykorzystania mocy wytwórczych była głównym czynnikiem skłaniającym firmy do zwiększenia nakładów inwestycyjnych. Jednak w ostatnich latach korelacja pomiędzy stopniem wykorzystania mocy produkcyjnych a dynamiką inwestycji firm wyraźnie zmniejszyła się. Osłabienie tej zależności może być wynikiem oddziaływania kilku czynników: ograniczeń podażowych w postaci nasilających się trudności ze znalezieniem wykwalifikowanych pracowników, malejących marż (będących efektem rosnących kosztów pracy i materiałów) zmniejszających pole do zwiększania nakładów inwestycyjnych, obaw o perspektywy popytu zagranicznego, czy niepewności przedsiębiorstw dotyczących przepisów i innych elementów systemu prawnego.
Łączna wartość kosztorysowa inwestycji rozpoczętych
Wskaźnikiem posiadającym własności wyprzedzające w stosunku do inwestycji przedsiębiorstw jest tzw. łączna wartość kosztorysowa inwestycji rozpoczętych. Jest to wartość nakładów na środki trwałe rozpoczynanych w okresie sprawozdawczym wynikająca z dokumentacji projektowo-kosztorysowej. Na podstawie historycznych danych można zauważyć, że dynamika wartości kosztorysowej inwestycji rozpoczętych z wyprzedzeniem około dwóch-trzech kwartałów sygnalizuje zmiany w kształtowaniu się tempa wzrostu inwestycji przedsiębiorstw 50+. Przebieg dynamiki inwestycji rozpoczętych sygnalizuje, że ożywienie inwestycji przedsiębiorstw najprawdopodobniej będzie kontynuowane. Taka ocena jest spójna z wynikami badań koniunktury NBP („Szybki monitoring”, styczeń 2019 r.). Udział przedsiębiorstw „planujących rozpoczęcie nowych inwestycji, wzrost nakładów lub rozszerzenie skali realizowanych inwestycji” jest obecnie najwyższy od 2016 r.
Należy również zwrócić uwagę na strukturę inwestycji rozpoczętych według celu ich przeznaczenia. Można je podzielić na inwestycje mające na celu modernizację istniejących środków trwałych oraz nowe inwestycje.W przypadku inwestycji nowych można zaobserwować krótkie cykle wzrostowe trwające ok.1,5roku (odległość pomiędzy szczytami). Krótki cykl jest efektem m.in. coraz większej mobilności kapitału. Zwiększona mobilność kapitału wynikająca z postępu technicznego pozwala na szybszą niż w przeszłości realizację projektów inwestycyjnych. Obecnie znajdujemy się w fazie spowolnienia. Zakładając, że tendencje cykliczne obserwowane w ostatnich latach utrzymają się, to w najbliższych kwartałach należałoby oczekiwać ponownego przyspieszenia wzrostu inwestycji w tym segmencie. Ostatni szczyt przypadł bowiem na III kw. 2017 r. Widzimy jednak znaczące ryzyko dla realizacji takiego scenariusza. Udział inwestycji nowych w łącznej wartości kosztorysowej inwestycji rozpoczętych wykazuje korelację ze zmianą wykorzystania mocy produkcyjnych. Im szybciej rośnie stopień wykorzystania mocy produkcyjnych, tym większy jest udział inwestycji nowych (tj. ukierunkowanych zazwyczaj na zwiększenie potencjału wytwórczego) w całkowitej wartości kosztorysowej inwestycji rozpoczętych. W ostatnich kwartałach obserwowaliśmy spadek stopnia wykorzystania mocy wytwórczych, co wskazuje na spadek udziału nowych inwestycji w całości inwestycji rozpoczętych. Ponadto ze względu na wspomniane wyżej czynniki (m.in. obawy o perspektywy popytu zagranicznego i bariery podażowe w postaci niewystarczającej liczby wykwalifikowanych pracowników) przedsiębiorcy mogą wstrzymywać się z podejmowaniem decyzji o rozpoczynaniu nowych projektów inwestycyjnych.
Nakłady przedsiębiorstw na modernizację istniejących środków trwałych
Odmiennie kształtuje się sytuacja w przypadku nakładów przedsiębiorstw mających na celu modernizację istniejących środków trwałych. Nie występuje tu wyraźnie zarysowany cykl inwestycyjny. Od IV kw. 2017 r. dynamika wartości kosztorysowej inwestycji rozpoczętych w tym segmencie znajduje się w wyraźnym trendzie wzrostowym. Można postawić hipotezę, że są to głównie projekty zmierzające do ograniczenia pracochłonności produkcji. Wsparcie dla takiej oceny stanowią wyniki badań koniunktury NBP. W latach 2018-2019 istotnie wzrosło znaczenie unowocześniania technologii (w tym automatyzacji i robotyzacji procesów lub w celu redukcji kosztów) jako celu inwestycji przedsiębiorstw. Ponadto, w świetle wspomnianych wyżej czynników pogarszających klimat inwestycyjny, firmy będą bardziej skłonne do modernizacji istniejących środków produkcji niż inwestowana w nowe moce przetwórcze – szczególnie biorąc pod uwagę fakt, że one również przyczyniają się do zwiększenia mocy wytwórczych (poprzez wzrost wydajności), przy często niższych nakładach potrzebnych na realizację inwestycji niż nowe projekty.
Uważamy, że tendencja do wzrostu inwestycji mających na celu modernizację środków trwałych będzie kontynuowana w najbliższych kwartałach. Tym samym będzie to główny motor wzrostu inwestycji przedsiębiorstw. Zarysowane powyżej tendencje są wsparciem dla prognozowanego przez nas nieznacznego spowolnienia dynamiki inwestycji ogółem do 5,8% r/r w 2019 r. i 4,8% w 2020 r. wobec 7,3% w 2018 r.
