Legislacja: Firma w spadku przestaje być kłopotem

Konrad Machowski

X Konsekwencje zgonu właściciela lub wspólnika prywatnej firmy uzależnione są od jej formy organizacyjnej. W przypadku spółki kapitałowej sukcesja nie stanowi problemu: po śmierci wspólnika udziały dziedziczą jego spadkobiercy, a spółka funkcjonuje nieprzerwanie. Art. 183 Kodeksu spółek handlowych przewiduje ponadto możliwość zawarcia w umowie spółki zapisów wyłączających lub ograniczających możliwość wstąpienia spadkobierców w prawa wspólnika; postanowienie takie musi określać zasady spłaty wyłączonych osób. Również w przypadku organizacji pozarządowej (fundacji) prowadzącej działalność gospodarczą śmierć fundatora nie generuje skutków natury prawnej dla dalszego funkcjonowania podmiotu. Kłopoty pojawiają się w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej, stanowiącej wszak pokaźną część polskiego biznesu.

Nawet 200 tysięcy firm zagrożonych

Zgodnie z danymi zgromadzonymi w publicznych rejestrach, na rodzimym rynku funkcjonuje od 2 mln 400 tys. do nawet 3 mln indywidualnych przedsiębiorstw, z czego nawet 200 tys. podmiotów prowadzonych jest przez osoby w wieku emerytalnym. Autorzy założeń do ustawy regulującej zasady sukcesji przypomnieli, że działalność zaledwie 30% firm rodzinnych kontynuowana jest w kolejnym pokoleniu. Czarny scenariusz nierzadko wynika z braku zainteresowania prowadzeniem biznesu ze strony spadkobierców, jednak obowiązujące wciąż prawo nie ułatwia przejęcia kontroli nad odziedziczoną firmą. „W aktualnym stanie prawnym istnieją pewne instrumenty pozwalające na tworzenie i realizację planów sukcesji przedsiębiorstw. Jak jednak pokazują analizy, większość przedsiębiorców nie sporządza takich planów, pozostawiając nierozwiązany problem sukcesji przedsiębiorstwa” – czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy. Dlaczego przejęcie firmy po zmarłym członku rodziny stanowi tak poważne wyzwanie? W znacznej mierze jest to efekt przyjętego w polskim prawie modelu „osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą”, utożsamiającego przedsiębiorstwo z konkretnym człowiekiem. W konsekwencji śmierć właściciela jest co do zasady równoznaczna z wygaśnięciem umów o pracę i umów cywilnoprawnych zawartych z danym podmiotem oraz pełnomocnictw dla pracowników i współpracowników, wystawionych przez jej właściciela, jak również decyzji administracyjnych warunkujących dalsze prowadzenie działalności, takich jak koncesje, licencje i zezwolenia. Następca prawny napotyka również na problemy związane z posługiwaniem się w obrocie gospodarczym pełną nazwą przedsiębiorstwa, korzystaniem z firmowego konta bankowego czy też relacjami z organami podatkowymi. Katastrofalne skutki rodzi przejęcie podmiotu, który w chwili zgonu spadkodawcy korzystał z pomocy publicznej – w takich sytuacjach konieczny jest zwrot środków uzyskanych z tytułu niesfinalizowanych umów wraz z ...