Krótka historia spekulacji: Jak rośnie tulipan… spekulant

Prof.dr hab. Eugeniusz Gostomski

Bańki spekulacyjne stanowią rezultat nieracjonalnego postępowania równocześnie większej liczby inwestorów. Przed kryzysem subprime teoretycy uzasadniali, że skomplikowane innowacje na rynku finansowym (derywaty) pozwalają zredukować ryzyko kredytowe banków i w konsekwencji udzielać bez obawy poniesienia straty kredytów mieszkaniowych także osobom o niskiej zdolności kredytowej. Kolejnym czynnikiem napędzającym bańkę spekulacyjną są kredyty. Spekulanci w dużym stopniu finansują zawierane transakcje kredytem, tzn. stosując dźwignię finansową do pomnażania zysków. Galbraith poddał analizie wiele takich kryzysów, które wywarły silne piętno w minionych epokach, w tym także kryzys tulipanowy.

Ludzi ogarnęło szaleństwo

Tulipan na świecie postrzegany jest dzisiaj jako typowy produkt holenderski i uznawany za symbol Holandii. Do upowszechnienia się w tym kraju uprawy tulipanów niewątpliwie przyczyniła się tulipomania, która ogarnęła Holendrów w pierwszej połowie XVII wieku, a więc krótko po utworzeniu niepodległego państwa w 1588 r. W latach trzydziestych XVII w. niemal cała Holandia spekulowała cebulkami tulipanowymi. Do wybuchu tego szaleństwa przyczyniły się m.in. czynniki botaniczne, a mianowicie istnienie aż kilkuset odmian tulipana i zaatakowanie holenderskich plantacji tej rośliny przez wirusa, który powodował, że płatki tulipanów przybierały niespotykane wcześniej kształty i odcienie.

Część tulipanów pod wpływem choroby oczywiście zmarniała, przy ich uprawie istniało więc ryzyko, że kwiaty mogą uschnąć. Powszechnie uważano, że wirus przenoszony jest na kolejne uprawy przez cebulki. Posiadacz cebulek tulipana znajdował się więc w sytuacji człowieka grającego na loterii – mógł wszystko stracić lub los mógł go obdarzyć wielką fortuną, tzn. z jego cebulek mogły wyrosnąć nowe wielobarwne mutacje tulipana o zawrotnej cenie rynkowej, np. oczekiwano na pojawienie się czarnego tulipana. Tulipomania w Holandii trwała kilkanaście lat. Uległy jej tysiące ludzi ze wszystkich warstw społecznych. Arystokraci, mieszczanie, chłopi, rzemieślnicy, marynarze, ...