Jaka stawka akcyzy na nowatorskie wyroby tytoniowe?

Opodatkowanie  nowatorskich wyrobów tytoniowych (powszechnie znanych jako „podgrzewacze tytoniu”), które weszło w życie od 1 października ma zdecydowanie preferencyjny charakter. 

Zmiana w akcyzie niekorzystna dla budżetu?

Zastanawia to tym bardziej, że w treści uzasadnienia do nowelizacji ustawy o podatku akcyzowym z grudnia 2017 r. wprowadzającej tę kategorię do wyrobów akcyzowych wyraźnie wskazano, iż są one substytutem, a więc de facto zamiennikiem papierosów tradycyjnych. Stawka akcyzy  na „podgrzewacze” od października jest  jednak aż 5 razy niższa w zestawieniu z tradycyjnymi papierosami.

W Warszawie „podgrzewany” jest już co dziesiąty papieros, a w skali całego rynku ich udział to już niemal 5%.

To niepokojące, także ze względu na skutki finansowe dla państwa. Konsumenci przechodząc z kategorii wysoko opodatkowanej (papierosów tradycyjnych – ok 9,40 zł akcyzy w paczce) do nisko opodatkowanej (wyrobów nowatorskich – ok. 1,80 zł akcyzy w paczce) mogą wygenerować  w budżecie ogromną lukę.

Różnica zamiast pozostać w budżecie trafia do producentów.

Ogólny spadek wpływów z akcyzy

A w okresie trwającej pandemii stan finansów publicznych, a przede wszystkim wielkość dochodów budżetowych ma podstawowe znaczenie.

Z szacunkowych danych Ministerstwa Finansów o wykonaniu budżetu państwa wynika, że za 8 miesięcy tego roku pobrano 45 miliardów złotych z podatku akcyzowego, podczas gdy celem na 2020 r. było nieco ponad 75 miliardów.

Rynek wyrobów nowatorskich będzie się dalej szybko rozwijać, również kosztem sprzedaży wyrobów tradycyjnych

Oznacza to, że udało się wykonać zaledwie 60 proc. tegorocznego planu akcyzowego. Jest oczywiste, że w pandemii mniej wydajemy na paliwo, czy prąd, więc luka się powiększa. Dlaczego więc nie sięgnąć po te pieniądze?

Od wprowadzenia do ustawy o podatku akcyzowym tzw. wyrobów nowatorskich minęło ponad 2,5 roku, a  nadal  wyroby te nie są efektywnie opodatkowane akcyzą, gdyż – po pierwsze – do dnia 30 czerwca 2020 r. obowiązywała zerowa stawka akcyzy, co spowodowane było „podarowaniem” odpowiedniego czasu dla podatników na dostosowanie się do nowych obciążeń, zarówno po stronie  fiskalnej,  jak i administracyjnej, również pociągających za sobą znaczne koszty finansowe (np. oznakowanie banderolami, prowadzenie składu podatkowego).

Po drugie – z uwagi na negatywne skutki pandemii koronawirusa – zaniechano poboru akcyzy od wyrobów nowatorskich, w stosunku do których obowiązek podatkowy w podatku akcyzowym powstał w okresie od dnia 1 lipca 2020 r. do dnia 30 września 2020 r.

Podgrzewane papierosy zdobywają rynek

Tymczasem dostępne informacje napływające z rynku wyrobów zawierających tytoń potwierdzają tezę, iż np. w  Warszawie „podgrzewany” jest już co dziesiąty papieros, a w skali całego rynku ich udział to już  niemal 5%.

Dotychczasowa dynamika sprzedaży wskazuje, że rynek wyrobów nowatorskich będzie się dalej szybko rozwijać, również kosztem sprzedaży wyrobów tradycyjnych.

Na stale powiększający się rynek wpływa fakt wycofania z rynku papierosów mentolowych w maju oraz przejście ich konsumentów na wyroby nowatorskie z wkładami o smaku mentolowym.

Na etapie tworzenia przepisów dotyczących rynku wyrobów nowatorskich w 2016 r. niska stawka opodatkowania była uzasadniona. Natomiast w tej chwili zarówno w świetle skali ekspansji, jak i intensywnych działań marketingowych producentów wyrobów nowatorskich, podwyżka tego podatku jest nieunikniona i musi być skokowa.

Jakie ryzyko powiększenia szarej strefy?

 Nie sposób zgodzić się z  argumentami przeciwników urealnienia opodatkowania tych wyrobów, że wyższe obciążenia fiskalne spowodują rozwój szarej strefy.  

Ryzyko powstania nielegalnych fabryk produkujących wyroby THP (tobacco-heated products) jest praktycznie niemożliwe ze względu na wymagane know how – produkcja wyrobów w tej gałęzi przemysłu jest niezwykle skomplikowana.

Wartość wszystkich podatków w jednostkowej cenie detalicznej paczki papierosów wynosi około 85% wartości brutto, zaś w przypadku wyrobów nowatorskich – około 30%

Ryzyko nielegalnego handlu z innych państw UE jest niemal zerowe ze względu na wyższe ceny – u naszych sąsiadów na Zachodzie za opakowanie wkładów do podgrzewaczy tytoniu trzeba zapłacić 6 euro tj. około 27 złotych.  Z kolei  bardzo szczegółowe kontrole na granicy polsko-białoruskiej, jak dotychczas udaremnią większość prób przemytu tych wyrobów do Polski.

Podstawą opodatkowania wyrobów nowatorskich jest ich liczba wyrażona w kilogramach. Z kolei stawka akcyzy na wyroby nowatorskie wynosi od października 2020 r. 155,79 zł za każdy kilogram i 32,05% średniej ważonej detalicznej ceny sprzedaży tytoniu do palenia; zdecydowano się zatem na wprowadzenie stawki mieszanej, tj. kwotowo-procentowej (dla porównania na papierosy tradycyjne akcyza wynosi 228,10 zł za każde 1.000 sztuk + 32,05% maksymalnej ceny detalicznej).

Z powyższego wynika, iż z kilograma gotowego wyrobu nowatorskiego budżet państwa otrzyma 305,39 zł akcyzy. Ceny dostępnych obecnie na rynku paczek wyrobów nowatorskich są porównywalne do cen paczek tradycyjnych papierosów, przy czym okresowe zawieszenie poboru akcyzy w stosunku do wyrobów nowatorskich spowodowało, że producenci uzyskali z tego tytułu wyższe dochody.

Co jednak istotne – wartość wszystkich podatków w jednostkowej cenie detalicznej paczki papierosów wynosi około 85% wartości brutto, zaś w przypadku wyrobów nowatorskich –  około 30%.

Uzasadnienie zmiany koncepcji opodatkowania wyrobów nowatorskich – przede wszystkim w zakresie wysokości stawki opodatkowania – wynika nie tylko z faktu stopniowego wzrostu ich popularności wśród konsumentów kosztem papierosów tradycyjnych (co skutkuje uszczupleniem dochodów budżetowych).

Wynika również z konstytucyjnej zasady równości i sprawiedliwości opodatkowania, zgodnie z którą prawodawca nie może różnicować sytuacji prawnopodatkowej obywateli (w tym przypadku producentów), znajdujących się w takiej samej sytuacji.

Idzie tu nie tyle o wprowadzenie proporcjonalnego ciężaru opodatkowania, ale o likwidację znacznej  dyskryminacji rynku tradycyjnych papierosów.

Gdy pojawiają się na rynku nowe wyroby, wprowadzanie czasowych preferencji w zakresie ich opodatkowania jest w pełni zrozumiałe, jednakże nie może prowadzić w dalszej perspektywie do podatkowej dyskryminacji.

Należy też podkreślić, że uzależnienie wysokości opodatkowania wyrobów nowatorskich od ilości tytoniu w tym wyrobie jest z punktu widzenia interesu publicznego dość ryzykownym zabiegiem.

Ilość tytoniu może być bowiem przez producentów zmniejszana (obecnie jest to jedynie 5-6g na paczkę 20 sztuk), wskutek czego wysokość podatku akcyzowego przypadająca na paczkę wyrobów nowatorskich będzie w dalszym ciągu utrzymywała się na nieproporcjonalnie niższym poziomie w porównaniu do paczki papierosów tradycyjnych.

Bezpieczne wydaje się w tym zakresie zastosowanie np. stawki kwotowej odnoszącej się do liczby sztuk wyrobów nowatorskich, co byłoby również niewątpliwym ułatwieniem dla samych podatników.

Rafał Linka

Konsultant podatkowy

Instytut Studiów Podatkowych

Lead i śródtytuły pochodzą od redakcji aleBank.pl