IPS: Doświadczenia europejskich banków spółdzielczych

Zbigniew R. Wierzbicki

Sytuacja jest porównywalna z początkiem lat 90. XX w., kiedy to banki spółdzielcze wyszły ze struktury BGŻ i zaczęły szukać swojej nowej tożsamości rynkowej i samodzielnej ścieżki rozwoju, tworząc przy tym od nowa własne zrzeszenia. Dla większości z nich był to bardzo trudny okres i nie jest przypadkiem, że pozostało ich stosunkowo mało.

Rozstrzyga się przyszłość Obecnie stawką jest dalsze istnienie banków spółdzielczych w Polsce. W przeszłości sporo błędów popełniła znaczna część tych instytucji, ignorując konieczność radykalnej zmiany modelu biznesowego i zarządzania ryzykiem. Nie lepsze były banki zrzeszające, które jakby zapomniały o służebnej roli względem instytucji zrzeszonych, a na dodatek nie umiały znaleźć adekwatnej formuły współpracy i nadzoru. Chroniły banki spółdzielcze w sposób niekiedy irracjonalny, jakże często nie wykonując przy tym właściwie zadań nadzorczych. Za nadmiernie liberalne podejście banków zrzeszających do audytu, do nadzoru, do przejęcia zadań w zakresie rozwoju produktów i systemów IT itd., najwyższą, bo egzystencjalną, cenę zapłaciło kilkaset banków spółdzielczych. Bywało i tak, że to zewnętrzny nadzór – czyli KNB, a następnie KNF – wskazywał na narastające kłopoty wielu banków spółdzielczych i najczęściej był inicjatorem procesów sanacyjnych i konsolidacyjnych. Same banki zrzeszające, których było nazbyt wiele, źle dbały o kondycję nie tylko zrzeszonych instytucji, ale także o swoją własną, przysparzając w ten sposób wielu kłopotów i dodatkowych obciążeń dla zgrupowanych w nich bankach spółdzielczych

Konieczność zmian w mentalności i w funkcjonowaniu

Wprowadzenie IPS nie jest zabiegiem formalnym, mającym zabezpieczyć kontynuację dotychczasowego modelu funkcjonowania i modelu biznesowego banków spółdzielczych. Jest to szansa, która powinna być dobrze i w miarę szybko oraz efektywnie wykorzystana. Czas i zachodzące przemiany rynkowe w turbulentnym otoczeniu rynkowym i systemowym zmuszają do koncentracji na nowych zasadach funkcjonowania i rozwoju, a także na nowym modelu biznesowym (ekonomicznym). Na te działanie dostosowawcze banki mają relatywnie mało czasu

Tradycyjna zasada solidarności spółdzielczej, czyli jeden za wszystkich, wszyscy za jednego, była do tej pory niestety rozumiana jako równanie do najsłabszych, zatem rozwiązania musiały być zbyt często dopasowywane do najsłabszych banków spółdzielczych, a nie do dobrych czy wręcz najlepszych. To było jedną z przyczyn nadmiernej tolerancji środowiskowej dla popełnianych błędów, do uporczywego niezauważania, a nawet milczenia, gdy inni swoim działaniem szkodzili dobremu imieniu polskiej bankowości spółdzielczej. Przypadek SK Banku powinien być krytycznie ważnym ostrzeżeniem, że musi nastąpić koniec nadmiernej wzajemnej tolerancji, bo takie nastawienie szkodzi wszystkim. W rozmowach bilateralnych wielu spółdzielczych bankowców dostrzegało błędy i zagrożenia wynikające z działań podejmowanych przez tak funkcjonujące instytucje, ale nigdy nie znajdowało to odzwierciedlenia ani w działaniach samych banków, ani rad zrzeszeń, ani rad nadzorczych banków zrzeszających czy jego departamentów kontrolnych.

Na Forum Liderów Banków Spółdzielczych 2015 r. wiceprzewodniczący KNF Wojciech Kwaśniak, zwrócił uwagę, że do tej pory niestety tylko zewnętrzna interwencja była jedyną reakcją na ryzyko związane z niewłaściwym zarządzaniem bankami spółdzielczymi i zrzeszającymi. Od wielu lat banki zrzeszające nie podejmowały radykalnych działań wobec instytucji, które rażąco naruszały przyjęte zasady i normy nadzorcze, a zarazem były zagrożeniem dla płynności zrzeszeń. Jednocześnie zwrócił uwagę na niedostateczną kontrolę ze strony banków spółdzielczych wobec banków zrzeszających.

Niestety z takim balastem niedobrych praktyk zrzeszone banki spółdzielcze wchodzą w systemy IPS. Nadal brakuje w części z nich zrozumienia powagi sytuacji i świadomości, że IPS jest ostatnią ...