Horyzonty Finansów 2011: Uderzenie ustawodawcze: czas na zmiany

Janusz Nowak

Prace nad ustawą o usługach płatniczych trwają już kilka lat. Zgodnie z postanowieniami dyrektywy Komisji Europejskiej, nowe przepisy powinny zostać wdrożone już do 1 listopada 2009 r. Wszystko wskazuje, że sprawa rozstrzygnie się w ciągu kilku najbliższych miesięcy. Resort finansów skierował projekt ustawy do Rady Ministrów 6 grudnia 2010 r.

Jak napisano w uzasadnieniu: „Zaproponowane w przedmiotowym projekcie ustawy rozwiązania mają na celu unormowanie sposobu świadczenia usług płatniczych oraz uregulowanie działalności polegającej na świadczeniu usług płatniczych w taki sposób, aby zapewniło to harmonizację świadczenia tych usług w całej Unii Europejskiej, w celu wypełnienia ustaleń Dyrektywy 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego zmieniającej dyrektywy 97/7/WE, 2002/65/WE, 2005/60/WE i 2006/48/WE i uchylającej dyrektywę 97/5/WE, będącej dyrektywą tzw. pełnej harmonizacji”.

Ministerstwo Finansów zapewnia, że nowe regulacje w pełni odpowiadają zaleceniom unijnym. Celem dyrektywy jest budowa jednolitych ram prawnych dla usług płatniczych na obszarze Europejskiego Obszaru Gospodarczego, które przyczynią się do powstania dobrze funkcjonującego rynku płatności. Spodziewanym efektem uchwalenia ustawy o usługach płatniczych będzie wzmożona konkurencja na tym rynku. Przewiduje się, że nowe regulacje pobudzą rozwój obrotu bezgotówkowego i spowodują zrównanie warunków wykonywania płatności krajowych i transgranicznych. Dyrektywa PSD ma charakter wyraźnie prokonsumencki i nakłada na dostawców usług płatniczych szeroki katalog obowiązków.

„W zakresie uregulowania działalności świadczenia usług płatniczych największe znaczenie należy wiązać z wprowadzeniem przedmiotową dyrektywą oraz nową ustawą na rynek krajowy i zarazem unijny nowego podmiotu regulowanego świadczącego usługi płatnicze – instytucji płatniczej, wobec którego będzie obowiązywać tzw. zasada jednolitego paszportu w Unii Europejskiej, pozwalająca na świadczenie usług płatniczych w całej UE po uzyskaniu zezwolenia tylko w jednym państwie członkowskim. W założeniu instytucja płatnicza ma stanowić przeciwwagę dla banków, które obecnie są głównymi dostawcami usług płatniczych” – wskazuje Ministerstwo Finansów.

Pod lupą nadzoru

Ustawa o instytucjach płatniczych będzie pierwszym systemowym uregulowaniem w Polsce zarówno usług płatniczych, jak również samej działalności ich świadczenia. Dotychczas ten fragment rynku finansowego miał charakter wolnej działalności gospodarczej. Po wprowadzeniu w życie ustawy będzie regulowany i podlegał nadzorowi odpowiednich instytucji (Komisja Nadzoru Finansowego).

Ustawa wprowadza zamknięty katalog podmiotów uprawnionych do świadczenia usług płatniczych, w którym znajdą się istniejące podmioty, np. banki czy spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, ale także nowe podmioty regulowane, poddane nadzorowi KNF – instytucje płatnicze oraz biura usług płatniczych.

Biura usług płatniczych, w porównaniu z instytucjami płatniczymi i innymi dostawcami usług płatniczych, będą musiały spełniać mniejsza wymogi ustawowe, ale będą też mogły świadczyć usługi płatnicze w ograniczonym zakresie (jedynie przekaz pieniężny, w tym wpłaty na rachunki), na ograniczoną skalę (ich obroty nie będą mogły przekroczyć równowartości kwoty 500 tys. euro miesięcznie) oraz na terytorium ograniczonym do Rzeczypospolitej Polskiej, jako podmioty wyłączone z zastosowania zasady jednolitego paszportu.

Działalność w formie biur usług płatniczych powinna zapewnić możliwość kontynuacji działania podmiotom świadczącym usługi płatnicze, a dotychczas nieregulowanym, czyli tzw. pośrednikom finansowym, którzy zwykle prowadzą działalność w formach drobnej przedsiębiorczości – podmiotach o charakterze rodzinnym czy w formie jednoosobowej działalności gospodarczej.

Celem dyrektywy, jak również ustawy, jest zwiększenie bezpieczeństwa środków finansowych powierzanych dostawcom usług płatniczych oraz zwiększenie konkurencji na rynku usług płatniczych. Dlatego też tzw. pośrednicy finansowi (punkty opłat za rachunki) powinni mieć możliwość kontynuacji swojej działalności, przy spełnieniu odpowiednich ustawowych wymagań.

Skutkiem implementacji dyrektywy ma być bowiem poprawa konkurencyjności zarówno na poziomie europejskim, dzięki ww. zasadzie jednolitej licencji, jak i krajowym, poprzez wprowadzenie nowych kategorii podmiotów świadczących usługi płatnicze.

Od strony prawnej dyrektywa wspiera realizację projektu SEPA (Single Euro Payment Area – Jednolity Obszar Płatności w Euro). Jej celem w zakresie usług płatniczych jest ponadto usunięcie barier dla transgranicznych produktów. Ustawa o usługach płatniczych jest pierwszym etapem budowy Jednolitego Rynku Płatności w Euro. Ideę jego utworzenia sformułowano w 2002 r. jako potrzebę wsparcia powstającego właśnie rynku wewnętrznego w ramach Unii Europejskiej.

SEPA jest obszarem, w którym zarówno obywatele, jak i przedsiębiorcy oraz inni uczestnicy obrotu gospodarczego mogą dokonywać i otrzymywać płatności w euro, na terenie Europy, zarówno transgranicznie, jak i w granicach państw, na tych samych prostych i jasnych zasadach i regulacjach prawnych. W dłuższej perspektywie instrumenty SEPA będą zastępować obecnie funkcjonujące krajowe instrumenty płatnicze.

Podstawowy jej cel nawiązuje do założeń strategii lizbońskiej, która prezentuje wizję rynku Unii Europejskiej jako najbardziej konkurencyjnego w światowej gospodarce. Wdrożenie systemu z pewnością wzmocni europejską gospodarkę jako całość, przede wszystkim poprzez wzrost konkurencji w sektorze usług płatniczych na rzecz klientów takich jak konsumenci, przedsiębiorstwa i administracja publiczna. Jako inicjatywa integrująca rynki płatności SEPA przyczyni się w znacznym stopniu do wzmocnienia unii walutowej. Harmonizacja płatności w euro uważana jest za konieczny krok do uczynienia z niego w pełni funkcjonującej i jednolitej waluty.

Projekt SEPA opiera się na trzech paneuropejskich instrumentach płatniczych: poleceniu zapłaty, poleceniu przelewu oraz kartach płatniczychkredytowych i obciążeniowych oraz udoskonalonym, poprzez rozdzielenie czynności operacyjnych od zarządzania, systemie paneuropejskich izb rozliczeniowych.

Pełna harmonizacja przepisów prawnych na szczeblu ...