Horyzonty Finansów 2011: Outsourcing bankowy: ewolucja zamiast rewolucji

Witold Wiśniewski

Ze statystyk Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF) dotyczących zlecania wykonywania czynności podmiotom zewnętrznym wynika, że w latach 2008-2009 do urzędu wpłynęło ponad 10 tys. zawiadomień od banków komercyjnych i 554 od banków spółdzielczych. Zgłoszenia dotyczyły zamiaru zawarcia umów outsourcingu, zmian, rozwiązania lub wygaśnięcia umów.

W przypadku jednego średniej wielkości banku komercyjnego nadzór otrzymał 1448 zawiadomień, od jednego z dużych banków uniwersalnych – 1212, od jednego z oddziałów instytucji kredytowych – 314.

Zawiadomienia dotyczą często grup podmiotów, z którymi bank zamierza zawrzeć umowy, stąd liczba przedsiębiorców współpracujących z bankami niejednokrotnie jest większa niż liczba zawiadomień, które rejestruje KNF. Z danych komisji wynika, że przesyłane zawiadomienia w decydującej większości zawierały informacje o zamiarze zawarcia umów outsourcingu w zakresie oferowania produktów i usług bankowych, takich jak kredyty, karty kredytowe, rachunki bankowe, przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych związanych z prowadzeniem rachunków bankowych – nic dziwnego zatem, że największą liczbę zawiadomień przysyłają banki i oddziały instytucji kredytowych prowadzących działalność detaliczną. Zawiadomienia banków komercyjnych wiązały się najczęściej z zamiarem podjęcia współpracy m.in. w zakresie:

• pośrednictwa dotyczącego powierzenia przez banki wykonywania czynności bankowych i faktycznych związanych z działalnością bankową,
• liczenia i sortowania wartości pieniężnych,
• niszczenia akt archiwalnych,
• dochodzenia wierzytelności.

Zawiadomienia banków spółdzielczych o zamiarze zawarcia umowy, rozwiązaniu oraz zmianie umowy outsourcingowej najczęściej dotyczyły:

• świadczenia usług informatycznych w zakresie rozwoju i modyfikacji licencjonowanego oprogramowania bankowego,
• współpracy w zakresie powierzenia przez banki wykonywania czynności bankowych/faktycznych związanych z działalnością bankową.

Nieżyciowe ograniczenia

Dotychczasowe doświadczenia we współpracy banków z przedsiębiorcami na podstawie art. 6a-6d ustawy Prawo bankowe oraz ugruntowanie się tej instytucji w praktyce bankowej wskazują na potrzebę zmian. Ustawodawca, w tym wypadku rząd, uważa, że należy dostosować obowiązujące obecnie przepisy, określające zasady i warunki powierzania przez banki przedsiębiorcom czynności z zakresu działalności bankowej, do aktualnie istniejących potrzeb rynku finansowego. Projektowane zmiany mają na celu usunięcie zbędnych barier i wprowadzenie udogodnień w korzystaniu z outsourcingu z jednoczesnym zapewnieniem właściwego nadzoru nad wykonywaniem powierzonych przez bank czynności.

Proponowany zakres i kierunki zmian regulacji dotyczących outsourcingu uwzględniają efekty prac grupy roboczej do spraw przeglądu regulacji prawa bankowego Rady Rozwoju Rynku Finansowego. Uczestnikami grupy byli reprezentanci sektora bankowego, innych segmentów rynku finansowego oraz UKNF, a jej pracami kierowali przedstawiciele Ministerstwa Finansów.

Obecnie obowiązująca definicja przedsiębiorcy (art. 4 pkt 16a Ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe – Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665, z późn. zm.) wyłącza z ich kręgu wspólników spółki cywilnej. Wprowadza ona nieuzasadnione rozróżnienie w zakresie możliwości zawierania umów z bankiem pomiędzy osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą samodzielnie i osobami fizycznymi wykonującymi taką działalność we współdziałaniu z innymi osobami na podstawie umowy spółki cywilnej. Należałoby zatem dokonać zmiany tej definicji tak, aby banki mogły zawierać umowy outsourcingowe ze wspólnikami spółek cywilnych.

Dotychczasowy, zawarty w art. 6a ustawy Prawo bankowe, katalog czynności, których powierzenie przez bank przedsiębiorcy nie wymaga zezwolenia KNF, jest zbyt wąski, co powoduje konieczność każdorazowego występowania do nadzoru w celu uzyskania zezwolenia – np. na zawarcie umowy kredytu i pożyczki oraz umów o kartę płatniczą z mikroprzedsiębiorcami i małymi przedsiębiorcami. Ryzyko, jakie wiąże się z powierzaniem tych czynności stronie trzeciej, jest na tyle ograniczone, że nie uzasadnia dalszego utrzymywania reglamentacji zawierania takich umów i uzyskiwania zezwoleń od KNF.

Jak wskazuje ustawodawca, ramy prawne i charakter umowy agencyjnej, wymaganej na gruncie obecnie obowiązujących przepisów ustawy Prawo bankowe, nie dla wszystkich przypadków powierzenia wykonywania czynności przez bank osobom trzecim w drodze outsourcingu są właściwe. Praktyka pokazuje, że w odniesieniu do niektórych czynności powierzanych przez banki w drodze outsourcingu (np. emitowanie i przechowywanie bankowych papierów wartościowych oraz innych papierów wartościowych i wykonywanie innych czynności związanych z emisją i obsługą papierów wartościowych) należałoby odejść od wymogu zawierania umowy agencyjnej. W praktyce outsourcingu bankowego zachodzi potrzeba korzystania przez przedsiębiorców, którym bank powierzył wykonywanie określonych czynności, z usług innych podmiotów gospodarczych. W projektowanej nowelizacji koniecznym jest zatem ustawowe uregulowanie warunków i zasad funkcjonowania podwykonawstwa w ramach outsourcingu (tzw. podoutsourcing).

Obecne przepisy nie przewidują również możliwości jednorazowego powierzenia czynności przez przedsiębiorcę, będącego stroną umowy zawartej z bankiem, innemu przedsiębiorcy w sytuacji wyjątkowej, wywołanej przez niemożliwą do przewidzenia, niezależną od przedsiębiorcy przyczynę – tj. wystąpienie siły wyższej. Tego rodzaju przypadki w praktyce wykonywania powierzonych czynności mogą mieć miejsce i dlatego też należy wprowadzić w nowelizowanej ustawie Prawo bankowe stosowne unormowania prawne dotyczące takiego podoutsourcingu. Obecne przepisy – jeśli chodzi o zakres obowiązków informacyjnych banków wobec organu nadzoru – również są zbyt restrykcyjne. Nakładają na bank wymóg każdorazowego zawiadamiania KNF o zamiarze zawarcia umowy outsourcingu z co najmniej 14- dniowym wyprzedzeniem.

– Tego rodzaju rozwiązania nakładające nadmierne, dodatkowe obciążenia administracyjne na banki, były uzasadnione w początkowym okresie funkcjonowania outsourcingu w praktyce bankowej. Natomiast obecnie dalsze ich utrzymywanie nie jest uzasadnione – uznaje ustawodawca.

Należy wskazać, że na gruncie przepisów obowiązującej ustawy Prawo bankowe obowiązki sprawozdawcze związane z zawarciem umowy outsourcingu są zbyt szeroko rozbudowane. Nie ma sensu utrzymywanie regulacji dotyczących sprawozdawczości, które tworzą dodatkowy, zbędny wymóg administracyjny dla podmiotów zaangażowanych w działalność outsourcingową.

Znowelizowania wymagają przepisy dotyczące tzw. outsourcingu zagranicznego poprzez zrównanie reżimu prawnego powierzania wykonywania czynności przedsiębiorcom z siedzibą w Polsce oraz przedsiębiorcom, którzy wykonywać będą powierzone czynności za granicą – na terytorium państwa członkowskiego UE. Tym samym wyeliminowane zostaną wątpliwości interpretacyjne co do zgodności obecnych rozwiązań w zakresie outsourcingu zagranicznego z zasadami swobody przedsiębiorczości i świadczenia usług określonymi w TWE.

Unia nie naciska

Zasadnicze kierunki zmian przepisów wynikają z zamiaru uregulowania instytucji outsourcingu w odpowiedni sposób do potrzeb obrotu i nie są wymuszone przez dyrektywy unijne. Outsourcing bankowy dotychczas nie został uregulowany wiążącymi aktami prawa wspólnotowego. Tworzenie przepisów dotyczących kwestii outsourcingu bankowego, zakres tych regulacji i kształt konkretnych rozwiązań pozostawiony został do swobodnego uznania państw członkowskich. Wśród konstrukcji modelowych działalności outsourcingowej w bankowości należy przypomnieć publikacje Europejskiego Komitetu Nadzorców Bankowych (CEBS – Committee of European Banking Supervisors). W ...