Fundusze Europejskie 2014-2020. Założenia Umowy Partnerstwa przyjęte

Czym są założenia Umowy Partnerstwa?

Przygotowane przez MRR Założenia Umowy Partnerstwa (dalej Założenia) stanowią podstawę do dyskusji nad tym, w jaki sposób i w jakim zakresie fundusze europejskie na lata 2014-2020 (w ramach polityki spójności, wspólnej polityki rolnej i wspólnej polityki rybołówstwa) mogą pomóc w osiąganiu przez Polskę jej celów rozwojowych. Założenia zawierają propozycje dotyczące m.in. celów i obszarów geograficznych Polski, których wsparcie jest szczególnie istotne dla rozwoju naszego kraju, podziału odpowiedzialności za zarządzanie funduszami pomiędzy władze krajowe i regionalne oraz zarys systemu wdrażania. Stanowią także podstawę rozpoczęcia prac nad programami operacyjnymi na lata 2014-2020.

Kolejnym krokiem będzie przygotowanie projektu Umowy Partnerstwa, czyli kontraktu pomiędzy Polską a Komisją Europejską, w którym pokażemy w jaki sposób chcemy zainwestować fundusze unijne.

Co chcemy osiągnąć? Cele rozwojowe dla Polski do 2020 roku

Ostatnie lata były gospodarczym sukcesem Polski na tle Europy. W okresie 2007-11 polskie PKB powiększało się średnio o 4,3 proc., podczas gdy w UE – zaledwie o pół procenta. Stawiamy sobie jednak ambitny cel – w 2020 dochód na głowę mieszkańca Polski powinien osiągnąć 74 – 79 proc. unijnej średniej. Dotychczasowe, pozytywne efekty wykorzystania funduszy unijnych są widoczne gołym okiem. To 250 tys. miejsc pracy (z czego ponad 5 tys. w sektorze badawczo-rozwojowym) ponad 6,5 tys. km nowych dróg, przyspieszenie wzrostu gospodarczego nawet o 1 pkt proc.

W kolejnym budżecie Unii nie możemy jednak ograniczyć się do prostej kontynuacji obecnego modelu. Zmiany w gospodarce światowej ujawniły nowe wyzwania stojące przed Polską. Dotychczasowe przewagi konkurencyjne naszej gospodarki – związane m.in. z relatywnie niskimi kosztami pracy – powoli wyczerpują się. Musimy zbudować nowe, wynikające także z inteligentnej specjalizacji naszych regionów, czyli wykorzystania ich najmocniejszych stron.

Zadania na najbliższe lata to m.in. powstrzymanie spadku liczby ludności i zwiększenie wskaźnika zatrudnienia (w 2011 r. tylko 64,8 proc. ludności w wieku 20-64 lat było zatrudnionych), budowa gospodarki opartej na wiedzy (W Unijnym Rankingu Innowacyjności za 2011 r. Polska została sklasyfikowana na 23 miejscu), co oznaczać będzie zwiększenie inwestycji w wiedzę i umiejętności, dostosowanie edukacji do potrzeb rynku pracy, zmniejszanie różnic w rozwoju różnych obszarów naszego kraju (np. poprzez dokończenie budowy podstawowej sieci transportowej, drogowej i kolejowej oraz inwestycje w efektywność energetyczną).

Te cele MRR ujęło w Strategii Rozwoju Kraju 2020 (SRK 2020), która wskazuje jak ma rozwijać się Polska do 2020 r. Jest więc punktem odniesienia dla planowania perspektywy finansowej 2014-2020 r.

Jak chcemy osiągnąć postawione cele?

Inwestując tylko w te dziedziny, które są istotne z punktu widzenia rozwoju kraju

Pieniądze unijne będą inwestowane w trzy obszary (zostały one wskazane jako kluczowe w SRK 2020):

• zwiększenie konkurencyjności gospodarki (najwięcej środków zostanie przeznaczonych na ten cel)
• poprawa spójności społecznej i terytorialnej,
• sprawne i efektywne państwo.

Koncentrując fundusze na obszarach, których rozwój przyniesie największe korzyści

W Założeniach zaproponowano, by skoncentrować znaczną część funduszy na tych obszarach kraju, które są szczególnie istotne z punktu widzenia jego rozwoju (nazwano je Obszarami Strategicznej Interwencji – OSI). Są to:

• Polska Wschodnia;
• miasta wojewódzkie i ich obszary funkcjonalne (obszar funkcjonalny to obszar, niekoniecznie tożsamy
• z granicami administracyjnymi, na którym pomiędzy samorządami występują pewne zależności, np. wspólne bariery, wspólne atuty. Miasto i okoliczne gminy mogą tworzyć obszar funkcjonalny np. w obszarze zatrudnienia, gdy ludzie z ościennych gmin pracują w mieście).
• miasta i dzielnice miast wymagające rewitalizacji;
• obszary, w szczególności wiejskie, o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług
• warunkujących możliwości rozwojowe;
• obszary przygraniczne.

Działania w tych obszarach będą wyodrębniane na poziomie programów krajowych i regionalnych np. poprzez wydzielenie oddzielnych osi priorytetowych, bądź działań dedykowanych tym obszarom (dla Polski Wschodniej powstanie osobny program). Wskazanie powyższych OSI w Założeniach nie oznacza, że pieniądze unijne będą inwestowane tylko tam. Możliwe będzie wspieranie innych obszarów.

Jakie narzędzia proponujemy?

Fundusze unijne będą wdrażane za pomocą 8 programów wdrażanych z poziomu kraju (zarządzać nimi będą odpowiednio ministrowie rozwoju regionalnego i rolnictwa), w tym 1 programu ponadregionalnego, obejmującego województwa Polski Wschodniej (lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie i warmińsko-mazurskie) oraz 16 programów regionalnych (pieniędzmi dysponują marszałkowie województw). Programy regionalne będą dwufunduszowe, co oznacza, że z ich środków będzie można realizować zarówno „projekty miękkie” (np.szkolenia) oraz twarde inwestycje w infrastrukturę. Będą także wdrażane programy dotyczące współpracy terytorialnej.

Co się zmieni w stosunku do obecnej perspektywy?

1. Planowany jest wzrost środków (z Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego) zarządzanych na poziomie regionalnym. Będzie to niemal 60 proc. alokacji na te dwa fundusze, czyli o ok. 20 pkt proc. więcej niż obecnie (nie licząc Mazowsza – ze względu na inne zasady dotyczące tego województwa). To w ramach regionalnych programów operacyjnych będzie oferowane wsparcie np. dla małych i średnich przedsiębiorstw.
2. Znacznie szersze zastosowanie instrumentów finansowych (np. pożyczki, poręczenia), zwłaszcza w obszarze wsparcia dla przedsiębiorców. Dziedziny, w których będą stosowane Instrumenty finansowe wyznaczone zostaną na podstawie zleconych przez MRR badań.
3. Fundusze europejskie na transport będą skoncentrowane na modernizacji kolei, budowie
4. i modernizacji kluczowych połączeń komunikacyjnych, np. autostrad, dróg ekspresowych i głównych dróg krajowych. Zmniejszą się przede wszystkim nakłady na drogi lokalne.
5. Szczególnie potraktowane będzie województwo mazowieckie. Po 2013 r. będzie pierwszym polskim regionem, który w unijnej klasyfikacji opuści kategorię regionów najsłabiej rozwiniętych, co oznacza, że będą w nim obowiązywać inne zasady wsparcia. Ponieważ jednak to jest głównie efekt zamożności Warszawy (różnice w wielkości PKB per capita między Warszawą a najbiedniejszymi powiatami Mazowsza to proporcja 4:1), wsparcie dla tej części Mazowsza, która nie wchodzi w skład metropolii warszawskiej, będzie maksymalnie zbliżone do zasad obowiązujących w innych regionach.
6. Wzrosną wydatki na innowacyjność gospodarki oraz na cele związane z gospodarką niskoemisyjną.
7. Możliwe będzie wdrażanie dwufunduszowych Regionalnych Programów Operacyjnych, tj. współfinansowanych Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (wsparcie typowo inwestycyjne) i Europejskiego Funduszu Społecznego (inwestycje miękkie, np. szkolenia, środki na własną firmę). W obecnej perspektywie nie było takich programów. Środki z obu funduszy będą się uzupełniać i pozwolą na bardziej kompleksowe działania.
8. Fundusze będą bardziej skoncentrowane tematycznie (inwestujemy tylko i wyłącznie w dziedziny ważne z punktu widzenia rozwoju kraju).
9. Fundusze będą „szyte na miarę” dla konkretnych obszarów, tzn. wspierać to co jest w nich najlepsze (mocne strony) oraz rozwiązywać ich specyficzne problemy. Wsparcie wykraczać będzie poza granice administracyjne, będzie skierowane do obszarów powiązanych ze sobą, dla których zidentyfikowano wspólne szanse i problemy. Przykładowo, wsparcie obejmować będzie miasta i ich obszary funkcjonalne (czyli inne samorządy, które są powiązane z miastem – np. ludzie dojeżdżają do miasta do pracy).
10. Pojawią się nowe, niestosowane dotychczas instrumenty terytorialne, np. Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (inwestycje realizowane na terenie miast i ich obszarów funkcjonalnych – np. w transport publiczny, rewitalizację) oraz Rozwój Kierowany przez Społeczność Lokalną (inicjatywy podejmowane przez społeczności lokalne).

Regionalne konsultacje założeń

Założenia były konsultowane podczas 16 regionalnych konferencji w każdym z województw. Uczestniczyły w nich władze samorządów wojewódzkich oraz partnerzy społeczni i samorządowi. Rozpoczęły się 16 listopada 2012 r. na Śląsku i zakończyły 19 grudnia 2012 r. na Mazowszu.