Fundusze europejskie 2014-2020

Czym są założenia umowy partnerstwa?

Przygotowane przez MRR Założenia Umowy Partnerstwa (dalej Założenia) stanowią podstawę do dyskusji nad tym, w jaki sposób i w jakim zakresie fundusze europejskie na lata 2014-2020 (w ramach polityki spójności, wspólnej polityki rolnej i wspólnej polityki rybołówstwa) mogą pomóc w osiąganiu przez Polskę jej celów rozwojowych.

Założenia zawierają propozycje dotyczące m.in. celów i obszarów geograficznych Polski, których wsparcie jest szczególnie istotne dla rozwoju naszego kraju, podziału odpowiedzialności za zarządzanie funduszami pomiędzy władze krajowe i regionalne oraz zarys systemu wdrażania. Stanowią także podstawę rozpoczęcia prac nad programami operacyjnymi na lata 2014-2020. Po przyjęciu Założeń przez rząd, rozpoczną się prace nad przygotowaniem projektu Umowy Partnerstwa. Będzie to kontrakt pomiędzy Polską a Komisją Europejską, w którym pokażemy w jaki sposób chcemy zainwestować fundusze unijne.

Na ostateczną treść Założeń będą mieć wpływ wyniki negocjacji nowych Wieloletnich Ram Finansowych, czyli wysokości budżetu na lata 2014-2020 (koordynuje je MSZ), oraz pakietu rozporządzeń dla polityki spójności (koordynuje je MRR).

Co chcemy osiągnąć? Cele rozwojowe dla Polski do 2020 roku

Ostatnie lata były gospodarczym sukcesem Polski na tle Europy. W okresie 2007-11 polskie PKB powiększało się średnio o 4,3 proc., podczas gdy w UE – zaledwie o pół procenta. Stawiamy sobie jednak ambitny cel – w 2020 dochód na głowę mieszkańca Polski powinien osiągnąć 74 – 79 proc. unijnej średniej. Dotychczasowe, pozytywne efekty wykorzystania funduszy unijnych są widoczne gołym okiem.

To 250 tys. miejsc pracy (z czego ponad 5 tys. w sektorze badawczo-rozwojowym) ponad 6,5 tys. km nowych dróg, przyspieszenie wzrostu gospodarczego nawet o 1 pkt proc. W kolejnym budżecie Unii nie możemy jednak ograniczyć się do prostej kontynuacji obecnego modelu.

Zmiany w gospodarce światowej ujawniły nowe wyzwania stojące przed Polską. Dotychczasowe przewagi konkurencyjne naszej gospodarki – związane m.in. z relatywnie niskimi kosztami pracy – powoli wyczerpują się. Musimy zbudować nowe, wynikające także z inteligentnej specjalizacji naszych regionów, czyli wykorzystania ich najmocniejszych stron.

Zadania na najbliższe lata to m.in. powstrzymanie spadku liczby ludności i zwiększenie wskaźnika zatrudnienia (w 2011 r. tylko 64,8 proc. ludności w wieku 20-64 lat było zatrudnionych), budowa gospodarki opartej na wiedzy (W Unijnym Rankingu Innowacyjności za 2011 r. Polska została sklasyfikowana na 23 miejscu), co oznaczać będzie zwiększenie inwestycji w wiedzę i umiejętności, dostosowanie edukacji do potrzeb rynku pracy, zmniejszanie różnic w rozwoju różnych obszarów naszego kraju (np. poprzez dokończenie budowy podstawowej sieci transportowej, drogowej i kolejowej oraz inwestycje w efektywność energetyczną).

Te cele MRR ujęło w Strategii Rozwoju Kraju 2020 (SRK 2020), która wskazuje jak ma rozwijać się Polska do 2020 r. Jest więc punktem odniesienia dla planowania perspektywy finansowej 2014-2020 r.

Jak chcemy osiągnąć postawione cele?

1. Inwestując tylko w te dziedziny, które są istotne z punktu widzenia rozwoju kraju Pieniądze unijne będą inwestowane w trzy obszary (zostały one wskazane jako kluczowe w SRK 2020):
   
   
   • zwiększenie konkurencyjności gospodarki (najwięcej środków zostanie przeznaczonych na ten cel)
   • poprawa spójności społecznej i terytorialnej,
   • sprawne i efektywne państwo.
2. Koncentrując fundusze na obszarach, których rozwój przyniesie największe korzyści W Założeniach zaproponowano, by skoncentrować znaczną część funduszy na tych obszarach kraju, które są szczególnie istotne z punktu widzenia jego rozwoju (nazwano je Obszarami Strategicznej Interwencji – OSI). Są to:
   
   
   • Polska Wschodnia;
   • miasta wojewódzkie i ich obszary funkcjonalne (obszar funkcjonalny to obszar, niekoniecznie tożsamy z granicami administracyjnymi, na którym pomiędzy samorządami występują pewne zależności, np. wspólne bariery, wspólne atuty. Miasto i okoliczne gminy mogą tworzyć obszar funkcjonalny np. w obszarze zatrudnienia, gdy ludzie z ościennych gmin pracują w mieście);
   • miasta i dzielnice miast wymagające rewitalizacji;
   • obszary, w szczególności wiejskie, o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe;
   • obszary przygraniczne.

Działania w tych obszarach będą wyodrębniane na poziomie programów krajowych i regionalnych np. poprzez wydzielenie oddzielnych osi priorytetowych, bądź działań dedykowanych tym obszarom (dla Polski Wschodniej powstanie osobny program). Wskazanie powyższych OSI w Założeniach nie oznacza, że pieniądze unijne będą inwestowane tylko tam. Możliwe będzie wspieranie innych obszarów.

Jakie narzędzia proponujemy?

Fundusze unijne będą wdrażane za pomocą 8 programów wdrażanych z poziomu kraju (zarządzać nimi będą odpowiednio ministrowie rozwoju regionalnego i rolnictwa), w tym 1 programu ponadregionalnego, obejmującego województwa Polski Wschodniej (lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie i warmińsko-mazurskie) oraz 16 programów regionalnych (pieniędzmi dysponują marszałkowie województw). Programy regionalne będą dwufunduszowe, co oznacza, że z ich środków będzie można realizować zarówno „projekty miękkie” (np. szkolenia) oraz twarde inwestycje w infrastrukturę. Będą także wdrażane programy dotyczące współpracy terytorialnej.

Co się zmieni w stosunku do obecnej perspektywy?

1. Planowany jest wzrost środków (z Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego) zarządzanych na poziomie regionalnym. Będzie to niemal 60 proc. alokacji na te dwa fundusze, czyli o ok. 20 pkt proc. więcej niż obecnie (nie licząc Mazowsza – ze względu na inne zasady dotyczące tego województwa). To w ramach regionalnych programów operacyjnych będzie oferowane wsparcie np. dla małych i średnich przedsiębiorstw.
2. Znacznie szersze zastosowanie instrumentów finansowych (np. pożyczki, poręczenia), zwłaszcza w obszarze wsparcia dla przedsiębiorców. Dziedziny, w których będą stosowane Instrumenty finansowe wyznaczone zostaną na podstawie zleconych przez MRR badań.
3. Fundusze europejskie na transport będą skoncentrowane na modernizacji kolei, budowie i modernizacji kluczowych połączeń komunikacyjnych, np. autostrad, dróg ekspresowych i głównych dróg krajowych. Zmniejszą się przede wszystkim nakłady na drogi lokalne.
4. Szczególnie potraktowane będzie województwo mazowieckie. Po 2013 r. będzie pierwszym polskim regionem, który w unijnej klasyfikacji opuści kategorię regionów najsłabiej rozwiniętych, co oznacza, że będą w nim obowiązywać inne zasady wsparcia. Ponieważ jednak to jest głównie efekt zamożności Warszawy (różnice w wielkości PKB per capita między Warszawą a najbiedniejszymi powiatami Mazowsza to proporcja 4:1), wsparcie dla tej części Mazowsza, która nie wchodzi w skład metropolii warszawskiej, będzie maksymalnie zbliżone do zasad obowiązujących w innych regionach.
5. Wzrosną wydatki na innowacyjność gospodarki oraz na cele związane z gospodarką niskoemisyjną.
6. Możliwe będzie wdrażanie dwufunduszowych Regionalnych Programów Operacyjnych, tj. współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (wsparcie typowo inwestycyjne) i Europejskiego Funduszu Społecznego (inwestycje miękkie, np. szkolenia, środki na własną firmę). W obecnej perspektywie nie było takich programów. Środki z obu funduszy będą się uzupełniać i pozwolą na bardziej kompleksowe działania.
7. Fundusze będą bardziej skoncentrowane tematycznie (inwestujemy tylko i wyłącznie w dziedziny ważne z punktu widzenia rozwoju kraju).
8. Fundusze będą „szyte na miarę” dla konkretnych obszarów, tzn. wspierać to co jest w nich najlepsze (mocne strony) oraz rozwiązywać ich specyficzne problemy. Wsparcie wykraczać będzie poza granice administracyjne, będzie skierowane do obszarów powiązanych ze sobą, dla których zidentyfikowano wspólne szanse i problemy. Przykładowo, wsparcie obejmować będzie miasta i ich obszary funkcjonalne (czyli inne samorządy, które są powiązane z miastem – np. ludzie dojeżdżają do miasta do pracy).
9. Pojawią się nowe, niestosowane dotychczas instrumenty terytorialne, np. Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (inwestycje realizowane na terenie miast i ich obszarów funkcjonalnych – np. w transport publiczny, rewitalizację) oraz Rozwój Kierowany przez Społeczność Lokalną (inicjatywy podejmowane przez społeczności lokalne).

źródło: www.mrr.gov.pl