Eksperci MFW o zasadach prowadzenia skupu aktywów na rynkach wschodzących i niezależności banków centralnych

W poprzednich latach zakupów długu publicznego dokonywały głównie banki centralne gospodarek rozwiniętych. Podczas kryzysu COVID, skup aktywów po raz pierwszy został zastosowany na dużą skalę przez banki centralne w krajach takich jak Republika Południowej Afryki, Polska i Tajlandia.

Skup aktywów skuteczny, ale i niebezpieczny

Patrząc perspektywicznie, obecnie istotną kwestią do przeanalizowana na tych rynkach jest to, czy zakupy aktywów powinny być postrzegane jako wyjątkowa odpowiedź na kryzys COVID, czy też bardziej trwałe uzupełnienie narzędzi oddziaływania banków centralnych.

MFW zwraca uwagę, że chociaż skup aktywów może pomóc bankom centralnym w osiągnięciu wyznaczonych celów, wiąże się również ze znacznym ryzykiem.

Kwestia zaufania do banków centralnych

Jedno oczywiste ryzyko dotyczy własnego bilansu banku centralnego: banki centralne mogą stracić, jeśli kupią dług państwowy lub korporacyjny, gdy stopy procentowe są niskie w całym okresie zapadalności, a następnie dojdzie do gwałtownego wzrostu stóp.

W takiej sytuacji, bank centralny będzie mniej skłonny do zaostrzenia polityki monetarnej z powodu obaw, że zaszkodzi to jego własnej sytuacji finansowej.

Bank centralny musi mieć swobodę w dostosowywaniu swojej stopy procentowej do potrzeb, aby osiągnąć wyznaczone mu cele zapewnienia stabilności cen

Drugim ryzykiem jest „dominacja fiskalna”, w ramach której rząd wywiera presję na bank centralny, aby ten dążył do realizacji rządowych celów.  Rząd może przyzwyczaić się do taniego finansowania ze strony banku centralnego i wywierać na niego presję, aby kontynuował program skupu, nawet jeśli inflacja wzrośnie, a cel stabilności cen będzie wymagał zakończenia zakupów.

Wynikająca z tego utrata zaufania do zdolności banku centralnego do utrzymywania inflacji na niskim i stabilnym poziomie może doprowadzić do okresów wysokiej i niestabilnej inflacji.

Mając na uwadze powyższe, MFW wskazuje na zasady zakupu aktywów, które pozwolą na wykorzystanie korzyści płynących z zakupu aktywów, przy jednoczesnym ograniczaniu ryzyka.

Bank centralny musi być niezależny

Podstawową zasadą jest to, że bank centralny musi mieć swobodę w dostosowywaniu swojej stopy procentowej do potrzeb, aby osiągnąć wyznaczone mu cele zapewnienia stabilności cen.

Wszelkie zakupy dokonywane przez bank centralny powinny być dokonywane z własnej inicjatywy, zaś wielkość i czas trwania zakupów aktywów powinny być zsynchronizowane z celami banku centralnego.

Zakupy dokonywane w celu zapewnienia stabilności finansowej powinny być generalnie niewielkie i wygasać, gdy napięcia finansowe słabną, podczas gdy te, które zapewniają bodźce makroekonomiczne, mogą być większe i trwalsze.

Tę zasadę można najlepiej osiągnąć, zapewniając, że zakupy aktywów banku centralnego są dokonywane na rynku wtórnym, a nie bezpośrednio poprzez zakupy na rynku pierwotnym lub przez kredyt w rachunku bieżącym.

Niezbędna jest również jasna komunikacja dotycząca zarówno celów programów skupu aktywów, jak i uzasadnienia zarówno wejścia, jak i wyjścia z programu.

Wreszcie istotne znaczenie ma zapewnienie silnej pozycji fiskalnej. W szczególności rząd powinien być w stanie zapewnić wsparcie fiskalne w celu pokrycia ewentualnych strat.

Takie wsparcie jest potrzebne, aby zachować autonomię finansową banku centralnego, a także aby umożliwić mu podejmowanie decyzji politycznych w celu realizacji swojego mandatu – zamiast opierać decyzje na obawach dotyczących jego (lub rządu) sytuacji finansowej.

Andrzej Banasiak,

Pełnomocnik Zarządu Związku Banków Polskich ds. Badań i Analiz.