Edukacja: Zrzeszenie jako potencjalny obszar synergii

Alicja Brand

Przy takich założeniach statutowych banki zrzeszające stanowią stabilne wsparcie dla merytorycznego i proceduralnego wdrażania zmian w zindywidualizowanych bankach spółdzielczych będących częścią zrzeszenia.

1. Rozproszone prawo jako źródło dążeń integracyjnych

Banki spółdzielcze, na tle innych form bankowych, wyróżnia swoisty istotowy dualizm, który można tłumaczyć, charakteryzując te podmioty jako:

• banki, które są spółdzielniami, albo
• spółdzielnie, które są bankami.

O tym, która z tych charakterystyk zostanie zastosowana, decyduje to, który element tej dualnej w swej istocie formy organizacyjno-prawnej uznaje się za bardziej istotny dla jej istnienia.

Należy jednak zauważyć, że scalenie elementów typowych dla banków z elementami typowymi dla spółdzielni daje w efekcie podmiot, który działa pod firmą wskazującą na oba elementy składowe, bez nadawania dominującego znaczenia żadnemu z nich.

Niewątpliwie konsekwencją istotowego dualizmu banków spółdzielczych jest działanie przez te formy na gruncie rozproszonego ustawodawstwa. Banki spółdzielcze funkcjonują bowiem równocześnie na podstawie norm spółdzielczego prawa bankowego, odpowiednich norm prawa bankowego i odpowiednich norm prawa spółdzielczego.

W warunkach zmiany rozproszonych norm prawnych, co dokonuje się w drodze nowelizacji prawa, banki spółdzielcze poszukują możliwości wspólnego (w ramach sektora) wypracowywania standardów ułatwiających wdrożenie zmian do jednostkowego banku spółdzielczego. Słusznie zakładają bowiem, że ujednolicenie działań w obszarze wdrażania zmian płynących ze znowelizowanego prawa będzie sprzyjać trwałości i rozwojowi sektora, którego są częścią, i nie doprowadzi do ich sektorowej marginalizacji. Przejawem takiego dążenia banków spółdzielczych jest ich integrowanie się w ramach zrzeszeń.

Teoretycy spółdzielczości często poddają krytyce przyjęcie przez banki zrzeszające kapitałowych form organizacyjno- prawnych. Uważają oni bowiem, że przyjęty dwustopniowy model organizacyjny bankowości spółdzielczej (banki spółdzielcze i banki zrzeszające) winien być zastrzeżony tylko dla spółdzielczych form działania. Uważają, że struktury, zrzeszając banki spółdzielcze, nie powinny mieć charakteru spółek kapitałowych, ale spółdzielni osób prawnych. Z takich uwag krytycznych wyczytać można dwie sugestie:

• że według teoretyków spółdzielczości banki spółdzielcze winny zrzeszać się w strukturach o spółdzielczej formie działania, albo inaczej,
• że według teoretyków spółdzielczości przedmiot działalności polegający na zrzeszaniu banków spółdzielczych winien być zastrzeżony tylko i wyłącznie dla struktur spółdzielczych.

Kwestia ta jest jedynie teoretyczna i nie stanowi jednak problemu dla samych uczestników sektora bankowości spółdzielczej. Jest on bowiem na tyle urynkowiony, że ma świadomość co do unormowań konstytucyjnych, zgodnie z którymi przysługuje mu wolność (swoboda) działalności gospodarczej, także w tym aspekcie, który dotyka wyboru formy organizacyjno-prawnej przez jego uczestnika i wyboru organizacji, w której pragnie się ów uczestnik zrzeszyć. Z regulacji statutowych banków zrzeszających wynika, że działają wyłącznie na rzecz sektora bankowości spółdzielczej, a tym samym, pomimo przyjętej formy kapitałowej, trwale wiążą swoją misję z tym sektorem.

2. Efekt synergetyczny jako konsekwencja relacji zrzeszeniowych

Banki zrzeszające są równocześnie bankami i strukturami zrzeszającymi. Prowadzenie przez banki zrzeszające działalności bankowej (wykonywanie czynności bankowych) nie pozostaje bez wpływu na akces banków spółdzielczych do tej grupy. Słuszne jest bowiem przyjęcie założenia, że struktura zrzeszająca, znając się na działalności bankowej, bo sama taką działalność prowadzi, nie będzie miała trudności ze zrozumieniem problemów banku spółdzielczego, który prowadzi taką działalność na mniejszą (lokalną) skalę.

Zadania banków zrzeszających, ujęte w ich statutach, wykonywane przez nie wobec zrzeszonej wspólnoty można pogrupować następująco:

• do zadań o charakterze organizacyjnym zaliczyć można pełnienie funkcji banku zrzeszającego dla zrzeszonych banków spółdzielczych;
• do zadań o charakterze komercyjnym (gospodarczym) zaliczyć można prowadzenie działalności komercyjnej na rzecz (w interesie) zrzeszonych banków ...