Edukacja finansowa, różna praktyka w państwach Unii Europejskiej

Nie powinno więc zaskakiwać, że przyglądając się organizacji edukacji finansowej choćby u naszych unijnych sąsiadów dostrzegamy tak odmienne podejście.

Czesi i Niemcy

Republika Czeska była np. jednym z pierwszych państw, które włączyły edukację finansową do programu nauczania w systemie szkół publicznych.

Tam za strategię dotyczącą edukacji finansowej odpowiada Ministerstwo Finansów we współpracy z Ministerstwem Edukacji. Od 2009 r. edukacja finansowa jest przedmiotem obowiązkowym w czeskich szkołach średnich, a od 2013 roku także w szkołach podstawowych. Szkoły uczą uczniów finansów osobistych np. w ramach zajęć z edukacji obywatelskiej.

Edukacja finansowa w Niemczech jest z kolei poważnym wyzwaniem ze względu na federalny ustrój. Wszystkie decyzje w tym zakresie są wykonywane w 16 krajach związkowych.

Edukacja finansowa jest obowiązkowa tylko w trzech krajach związkowych i dobrowolna w większości szkół średnich w kraju, gdzie jest nauczana jako integralna część nauk politycznych, prawa lub nauk społecznych.

Np. poziom edukacji finansowej w Badenii-Wirtembergii, gdzie ekonomia jest przedmiotem obowiązkowym w szkole, znacznie różni się od poziomu edukacji finansowej w Berlinie, gdzie takiego przedmiotu nie ma.

Litwa i Słowacja

Z kolei Litwa nie ma jeszcze ustalonej strategii edukacji finansowej i nie jest to też temat nauczany w szkole. W związku z tym wysiłki na rzecz podniesienia świadomości finansowej na Litwie opierają się na inicjatywach sektora prywatnego: banków i stowarzyszeń non-profit. Szkoły i organy publiczne z zadowoleniem przyjmują pomoc tych podmiotów w tym zakresie.

Słowackie Ministerstwo Edukacji, Nauki, Badań i Sportu przyjęło już w 2008 r. „Strategię edukacji finansowej i zarządzania finansami osobistymi”. Głównym interesariuszem w tej dziedzinie jest zaś bank centralny.

Mimo istnienia strategii i różnych projektów realizowanych przez sektor finansowy, poziom wiedzy finansowej nie rośnie. Edukacja finansowa nie jest bowiem na Słowacji jednolita i konceptualna.

Jednym z powodów jest fakt, że nie jest to przedmiot obowiązkowy, a szkoły uczą finansów w ramach różnych przedmiotów. To dzięki programom realizowanym przez sektor prywatny nauczyciele i uczniowie mogą korzystać z wysokiej jakości materiałów i nowoczesnych metod nauczania.

Unia Europejska o edukacji finansowej

Na szczeblu europejskim o edukacji finansowej i umiejętności finansowych mówi się już od kilku lat. Wspomina się o niej w nawiązaniu do traktatowego zapisu o przyczynianiu się UE do rozwoju edukacji „wysokiej jakości”.

Dobra znajomość finansów jest – według Komisji Europejskiej – podstawą zdolności do podejmowania dobrych decyzji finansowych i dobrobytu finansowego

Nie powinno to dziś zaskakiwać zwłaszcza wobec wyzwań związanych z rosnącą rolą cyfryzacji usług finansowych, czy konsekwencjami pandemii Covid-19, która podkreśla znaczenie wiedzy o odporności finansowej.

Komisja Europejska już w 2015 r. uznała rangę edukacji finansowej w dyrektywie w sprawie kredytów hipotecznych, gdzie zobowiązała się do przedstawienia relacji między edukacją finansową a usługami hipotecznymi.

Zobowiązała się też do opublikowania oceny edukacji finansowej dostępnej dla konsumentów ze wskazaniem najlepszych praktyk, które można rozwijać w celu podniesienia świadomości finansowej europejskich konsumentów.

Z kolei w swoim planie działania na rzecz unii rynków kapitałowych, który Komisja przedstawiła we wrześniu 2020 r., wiedzę finansową uznano za niezbędną umiejętność do podejmowania dobrych decyzji dotyczących finansów osobistych, której ​​wiele osób jeszcze nie opanowało.

Tymczasem dobra znajomość finansów jest – według Komisji – podstawą zdolności do podejmowania dobrych decyzji finansowych i dobrobytu finansowego.

W planach Komisji jest przeprowadzenie oceny wykonalności dla opracowania europejskich ram kompetencji finansowych i ocena możliwości wprowadzenia wymogu dla państw członkowskich w zakresie promowania środków edukacyjnych wspierających edukację finansową. Środowisko bankowe tylko może przyklasnąć takiej inicjatywie.

Środowisko bankowe od lat aktywnie prowadzi różnego rodzaju działania na rzecz nie tylko podnoszenia świadomości, ale też autentyczne działania edukacyjne.

Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EBA) opublikował już dwa raporty na temat edukacji finansowej opisując działania krajowych organów nadzoru w państwach członkowskich. Dla EBA angażowanie się w zapewnianie wspólnych programów edukacji finansowej jest częścią szerszego celu ochrony konsumentów.

Także Europejska Federacja Bankowa (EBF) opublikowała w ubiegłym roku przegląd inicjatyw edukacyjnych krajowych zrzeszeń bankowych. Ich wspólnie działania, szczególnie w ramach European Money Week, to najlepszy dowód poważnego zaangażowania się w sprawę.