Dotacje unijne – druga strona medalu

Jak czytamy dalej „w tym samym okresie podpisano z beneficjentami 106 029 umów o dofinansowanie na kwotę 410,4 mld zł wydatków kwalifikowalnych, w tym dofinansowanie w części UE 288,1 mld zł, co stanowi 102,6 proc. alokacji na lata 2007-2013”¹.

W powszechnej opinii środki unijne to przede wszystkim klucz do sukcesu przedsiębiorstw. Kto otrzymał dotacje – nie musi się już martwić o nic. Czy rzeczywiście? Chcielibyśmy dodać łyżkę dziegciu do tej beczki miodu. Nie dlatego, żeby do aplikowania o środki unijne zniechęcić. Fundusze europejskie są rzeczywiście pomocne w wyrównywaniu szans, podnoszeniu poziomu innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw oraz w rozwoju społecznym. Nikt temu nie zaprzecza. Chcemy jednak przedstawić tę ciemniejszą stronę korzystania z dotacji, aby wzmocnić czujność przyszłych beneficjentów.

Nie ma nic za darmo

Wszyscy lubimy dostawać prezenty. Pamiętać jednak należy, że niektórzy darczyńcy nie są altruistami i nie dają niczego bezinteresownie. Można powiedzieć, że tak jest z dotacjami unijnymi. Wprawdzie nie musimy zwracać otrzymanych środków (chyba, że w szczególnych wypadkach, o czym za chwilę), ale rozliczyć się z nich co do grosza trzeba.  Należy wiedzieć, że nieterminowe rozliczanie środków unijnych może narazić instytucję na konieczność zapłaty wysokich odsetek. Do tego beneficjenci nierzadko popełniają błędy w przygotowaniu dokumentacji. Wiadomo, wszystkich pomyłek uniknąć się nie da, chodzi jednak o to, by nie popełniać tych najprostszych. Aby ułatwić przyszłym beneficjentom realizację projektów w przyszłości, niektóre instytucje organizujące konkursy w latach 2007-2013 wydają publikacje, w których wskazują na najczęściej popełniane przez realizatorów błędy. Katalog uchybień jest spory. Niektóre z nich być może są na wyrost piętnowane, jednak wymieniane są także te banalne i łatwe do uniknięcia, żeby wymienić kilka z nich:

1. „Niezgodność podatnika, z którym jest podpisana umowa o dofinansowanie z podatnikiem będącym odbiorcą faktur”.
2. „Brak przyporządkowania wydatku (faktury) do zadania, w ramach którego realizowany jest wydatek”.
3. „Ponoszenie wydatków po terminie zakończenia finansowej realizacji projektu”.
4. „Na załączanych kopiach faktur niewidoczny numer księgowy”².

Pamiętajmy, że błędy popełniane podczas składania wniosku konkursowego skutkować mogą jedynie nieotrzymaniem dofinansowania. Gorzej, jeśli zostały one popełnione na etapie realizacji projektu. O ile niektóre z nich możliwe są do zweryfikowania i nie wpływają na końcowy rezultat, o tyle problem zaczyna się, kiedy z jakichś powodów nie jesteśmy w stanie dokończyć przedsięwzięcia i nie realizujemy założonych we wniosku wskaźników. Co wtedy?

Zwrot kasy

Dziennik Gazeta Prawna podawał na początku 2014 roku: „Rośnie wartość zwracanego przez przedsiębiorców dofinansowania z Unii Europejskiej. Już 1,3 tys. firm (8,7 proc. spośród tych, którym zostało przyznane dofinansowanie) musiało oddać wsparcie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Wartość rozwiązanych umów przekracza 2,2 mld zł.”³

Dlaczego tak się dzieje? O zakończeniu projektu musimy myśleć zanim złożymy wniosek o dofinansowanie unijne. Wskaźniki, które chcemy osiągnąć dzięki realizacji przedsięwzięcia, muszą być realne. Otrzymać dofinansowanie to jedno, zrealizować projekt z powodzeniem to drugie. Przystępując do aplikowania o środki, należy mieć świadomość, że działania będą podejmowane w zmiennych realiach rynkowych. To, co dzisiaj wydaje się proste do zrealizowania, za kilka miesięcy może być nie do wykonania. Z różnych względów: wzrost cen, zmiana preferencji odbiorców, nowi konkurenci na rynku itp. Oczywiście instytucje organizujące konkursy też mają tę świadomość i dopuszczają możliwość negocjowania warunków realizacji projektu w razie zmiany kluczowych warunków. Jednak to beneficjent ma wówczas problem, ponieważ powinien był przewidzieć wszystkie ryzyka związane z przedsięwzięciem. Jak wskazywał cytowany już Dziennik Gazeta Prawna, często dofinansowanie musiały zwracać firmy realizujące przedsięwzięcia innowacyjne. Wiązało się to np. z tym, że czas pozyskiwania środków unijnych był na tyle długi, iż znalazł się wcześniej ktoś, kto wdrożył na rynek takie samo rozwiązanie, w związku z tym przestało być ono konkurencyjne.

Widmo bankructwa

Kolejna kwestia to płynność finansowa przedsiębiorstwa. Należy pamiętać, że większość projektów jest refundowana, a nie zaliczkowana. Beneficjent musi więc posiadać środki, które pozwolą mu do końca zrealizować wszystkie działania, nie narażając go na konieczność ogłoszenia upadłości.

„Na co mogę dostać dotację”?

Rzecz kolejna – brak pomysłu. Szukanie w pierwszej kolejności dotacji, a w następnej wymyślanie działalności oraz dostosowywanie profilu firmy „pod konkurs” nie jest dobrym rozwiązaniem. Oczywiście realizacja projektu unijnego może się powieść, pytanie tylko, co dalej? Jeśli beneficjent rzeczywiście rozwinie swoją działalność w danym kierunku, w porządku. Jeżeli jednak środki zostały pozyskane po to tylko, żeby chwilowo przedłużyć działalność firmy niemającej pomysłu na siebie, można uznać, że nie zostały wykorzystane zgodnie z ich przeznaczeniem. Pytanie „Na co mogę dostać dotację?” nie jest właściwe. Natomiast beneficjent pytający „Jak mogę zrealizować swój projekt dzięki dotacji?” ma szanse na powodzenie.

Artykuł 297

Wreszcie najcięższy kaliber – oszustwa dotacyjne. Temat na pewno nie jest wdzięczny. Nie chcemy tu bawić się w kronikę kryminalną – o najciekawszych przypadkach można poczytać w Internecie. Pragniemy tylko przypomnieć, że do polskiego kodeksu karnego wprowadzone zostało nowe uregulowanie mające na celu ochronę interesu budżetowego Unii Europejskiej w postaci art. 297 k.k.

Na czym polega przestępstwo oszustwa dotacyjnego? To nic innego jak „przedłożenie:

• podrobionego dokumentu, czyli imitującego autentyczny; według orzecznictwa Sądu Najwyższego podrobionym dokumentem jest taki, który nie pochodzi od tej osoby, w imieniu której został sporządzony;
• przerobionego dokumentu, zawierającego zmiany w autentycznej wersji, przez co zostaje nadana mu nowa treść lub zmienione znaczenie;
• dokumentu poświadczającego nieprawdę; jest dokumentem autentycznym, wydanym przez osobę uprawnioną do jego wystawienia w przewidzianym przez prawo trybie oraz formie, ale zawiera nieprawdziwe informacje;
• dokumentu nierzetelnego, zawierającego przemilczenia mające za zadanie sugerować odbiorcy stan rzeczy inny niż rzeczywisty;
• pisemnego nierzetelnego oświadczenia dotyczącego istotnych okoliczności dla uzyskania dofinansowania; zawiera nieprawdziwe informacje albo przemilczenia mające sugerować adresatowi stan rzeczy odmienny od rzeczywistego.”⁴

Grozi za to kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Rozsądek wskazany

Podsumowując, chcemy podkreślić, że popieramy w pełni ideę wsparcia unijnego. Jesteśmy fanami funduszy europejskich i uważamy, że dzięki nim dokonało się w naszym kraju wiele dobrego. Jednak jak w każdym przypadku – z dofinansowania trzeba korzystać z głową, bo nikt nie zdejmie z beneficjenta odpowiedzialności za podejmowane przez niego decyzje.

Źródło: Dotacjomat.pl

1 http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/wiadomosci/poziom-realizacji-programow-stan-na-18-maja-2015-r/
2 Realizacja projektów, dokument opracowany przez Departament RPO Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego dostępny na stronie http://www.rpo.lubelskie.pl/front/page/get/368/
3 Beata Tomaszkiewicz, Duże problemy małych firm z dotacjami, http://serwisy.gazetaprawna.pl/msp/artykuly/793566,duze-problemy-malych-firm-z-dotacjami-ue.html
4 Jakie są zasady odpowiedzialności za oszustwo dotacyjne, http://prawo.rp.pl/artykul/776603.html