Dlaczego polskie firmy nie inwestują? Na marginesie raportu Pekao o sytuacji mikro, małych i średnich firm

Warto w tym miejscu przypomnieć, że w Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju premier Mateusz Morawiecki zapowiadał wzrosty stopy inwestycji w Polsce do 25 procent, czyli poziomu inwestycji w relacji do PKB.

Jednak od chwili ogłoszenia tych ambitnych planów stopa inwestycji zamiast rosnąć spadała, szczególnie w grupie prywatnych podmiotów gospodarczych.

Wygląda na to, że w kolejnych miesiącach ten negatywny trend utrzyma się wśród mikrofirm oraz małych i średnich przedsiębiorstw.

W tym miejscu istotna uwaga, raport Banku Pekao SA liczący 361 stron dotyczy nie tylko kwestii inwestowania przedsiębiorstw, ale także szeregu innych zagadnień związanych z funkcjonowaniem firm sektora MMŚP.

Co pokazuje raport Pekao SA?

Odsetek firm inwestujących w okresie ostatnich 12 miesięcy zmniejszył się z 44% w roku 2020 do 43% w roku 2021. W kolejnych 12 miesiącach projekty inwestycyjne zamierza realizować jedynie 34% ankietowanych MŚP, co oznacza spadek o kolejny 1 punkt procentowy.

Autorzy raportu wymieniają trzy najważniejsze bariery rozwojowe dla polskich MŚP, które nie zmieniają się od lat.

Są to wysokość podatków, koszty pracy oraz obciążenia biurokratyczne.

I teraz najciekawsze, zamiast usuwania tych barier przedsiębiorcy doczekali się ich zwiększenia.

Bowiem, jak pokazuje raport, w porównaniu z badaniem z poprzedniego roku wzrosły – uwaga! – następujące bariery : wysokość podatków, koszty pracy, przepisy prawne, konkurencja innych firm, niska rentowność, korupcja, czynniki makroekonomiczne jak np. wysokość stóp procentowych czy kursy walut.

W raporcie czytamy, że MŚP generalnie są niechętne zaciąganiu zobowiązań w bankach i często nie posiadają wystarczających zabezpieczeń dla zaciągania zobowiązań bankowych.

Co ciekawe, stan depozytów przedsiębiorstw na koniec 2021 roku był o 9,5 mld złotych wyższy niż na początku 2021 roku.

„Przy nagłej zmianie sytuacji gospodarczej, gdy kluczowe staje się ratowanie płynności finansowej i firmy starają się do minimum ograniczać wszelkie zbędne wydatki, inwestycje stają się często pierwszą ofiarą działań oszczędnościowych” – piszą autorzy raportu.

Dlaczego informacje o tym co się dzieje w polskich najmniejszych firmach są ważne?

Odpowiedź kryje się w ich liczbie i ich znaczeniu dla gospodarki.

Z raportu Pekao SA dowiadujemy się, że w roku 2020 działało w naszym kraju blisko 2,2 mln firm mikro oraz niecałe 50 tys. małych przedsiębiorstw. Razem stanowiły one 99,2% wszystkich aktywnych firm działających w Polsce.

W mikroprzedsiębiorstwach pracowało 4,2 mln osób (40,2% wszystkich pracujących w polskich przedsiębiorstwach), w firmach małych 1,1 mln osób (11%), w średnich 1,5 mln osób (15% wszystkich pracujących w polskich firmach).

Inwestycje mikroprzedsiębiorstw w roku 2020 miały wartość blisko 43 mld złotych, co stanowiło 19% nakładów inwestycyjnych całego sektora przedsiębiorstw w Polsce. Małe przedsiębiorstwa przeznaczyły na inwestycje niecałe 18 mld złotych. (8%), natomiast wartość inwestycji zrealizowanych w przedsiębiorstwach średnich zamknęła się kwotą 39 mld złotych (17%).

Komentarze ekonomistów

Ciekawym elementem raportu są komentarze ekonomistów, dotyczące sytuacji polskich MMŚP w roku 2022.

Na przykład dr Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek z Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego zwraca uwagę, że właśnie teraz inwestycje są bardzo potrzebne.

„Niezbędna jest rozbudowa infrastruktury IT, bo szybki wzrost sprzedaży on-line w okresie pandemii wykazał duże braki w tym zakresie wśród polskich MŚP. Aktualne wyzwania to m.in. cyfryzacja, robotyzacja i zmiana modeli biznesowych, pozwalająca na wdrażanie innowacji nie tylko produktowych czy procesowych, ale w zdecydowanie większym niż dotychczas stopniu innowacji organizacyjnych i marketingowych (biznesowych). Aby te inwestycje były efektywne, przedsiębiorcy muszą inwestować także w kompetencje pracowników. Warto również, by przygotowali się w programach do odbudowy Ukrainy.”

Ale trudno będzie przekonać firmy do inwestowania w obecnej sytuacji, bowiem najbardziej prawdopodobnym scenariuszem jest recesja, zwraca uwagę dr Maciej Gajewski z Policy & Action Group Uniconsult Sp. z o.o.

„Rosnąca inflacja jest czynnikiem skracającym horyzont decyzji gospodarczych – nie sprzyja podejmowaniu wysiłków inwestycyjnych, a wręcz je ogranicza, podnosząc koszt kredytu. Jednocześnie bardzo trudno jest przewidzieć, kiedy presja inflacyjna zmaleje, szczególnie biorąc pod uwagę znoszące się efekty polityki monetarnej (wzrost stóp procentowych) oraz fiskalnej (wprowadzanie na rynek nowych pieniędzy wzmacniających wydatki konsumpcyjne)”.

Maciej Gajewski odnosząc się do pewnych pozytywnych sygnałów odnotowanych w raporcie Pekao, który powstawał przecież na podstawie badań z 2021 roku, jeszcze przed wojną w Ukrainie i przed znaczącym skokiem inflacji pisze:

„W świetle faktów kształtujących makrootoczenie gospodarcze odnotowanych w 2021 roku, do krótkookresowych, pozytywnych zmian nastrojów przedsiębiorców trzeba podchodzić z dużą rezerwą. Decydujące znaczenie będzie mieć ocena przez przedsiębiorców siły oddziaływania niekorzystnych czynników na ich interesy gospodarcze”.

Najniższy od 27 miesięcy poziom Indeksu Menadżerów Zakupów PMI polskiego sektora przemysłowego

Potwierdzeniem obaw przedsiębiorców jest drastyczny spadek Indeksu Menadżerów Zakupów PMI polskiego sektora przemysłowego, o czym poinformował w czwartek 1 września 2022 roku S&P Global.

Indeks ten spadł do 40,9 pkt w sierpniu br. z 42,1 pkt zanotowanych przed miesiącem. Sierpniowy odczyt jest najniższy od 27 miesięcy, zaś produkcja i nowe zamówienia spadły w najszybszym tempie od maja 2020 roku.

Badanie opinii właścicieli mikro, małych i  średnich przedsiębiorstw na zlecenie banku Pekao SA zrealizowane zostało w formie wywiadów telefonicznych przeprowadzanych ze studia telefonicznego PBS w Sopocie.

Łącznie zrealizowano 7 411 wywiadów, z czego 6 003 wywiadów z właścicielami mikrofirm, 904 wywiadów z właścicielami małych firm i 504 z osobami, które reprezentowały średnie firmy.

Badanie zostało przeprowadzone w dniach od 1 września do 26 października 2021 roku.