Czego Jaś się nie nauczył… – znaczenie edukacji finansowej
Finanse są integralną część naszego życia, a podstawowa wiedza ekonomiczna umożliwia sprawne funkcjonowanie w dzisiejszym świecie. Poziom edukacji finansowej wpływa bezpośrednio na podejmowanie racjonalnych decyzji w wielu aspektach życia, takich jak wybór odpowiedniego konta w banku, lokaty czy ubezpieczenia.
Wiedza ekonomiczna pomaga także zrozumieć bardziej złożone produkty finansowe – fundusze inwestycyjne lub kredyty hipoteczne. Jest ona także niezbędna do efektywnego i rozsądnego zarządzania domowym budżetem.
Niemniej jednak przeprowadzone przez Fundację Kronenberga przy Citi Handlowy badania „Stan wiedzy finansowej Polaków”1 wykazały, że o finansach wiemy niewiele. Jedynie 28% ankietowanych zdaje sobie sprawę z tego, że kredyty udzielane są wyłącznie przez banki, a blisko 2/3 badanych (61%) błędnie interpretuje oprocentowanie lokat, oczekując przy ofercie 3 miesięcznego depozytu oprocentowanego na 6%, wypłaty 6% zysku od zainwestowanych pieniędzy. Podobnie niski jest poziom wiedzy dotyczącej podstawowych zagadnień ekonomicznych. Przykładowo, ponad połowa respondentów jest przekonana, że właściwym rozwiązaniem na problemy budżetu państwa jest dodruk pieniędzy.
Polacy mają świadomość swoich braków w wiedzy finansowej, ale nie chcą się edukować w tym zakresie. Z badań wynika, że brakuje nam motywacji, by zmienić ten stan rzeczy. Finanse postrzegamy jako nudne i niepraktyczne. Warto zwrócić uwagę na fakt, że Polacy nie podejmują nawet najmniejszych kroków, by uzyskać informacje na temat finansów z wiarygodnych, merytorycznych źródeł. Przy podejmowaniu decyzji finansowych co drugi z nas nie ufa nikomu, ewentualnie radzi się rodziny czy znajomych. W świadomości zbiorowej wciąż funkcjonuje wiele stereotypów, które przekładają się na poziom zaufania do instytucji finansowych. Podchodzimy z rezerwą do wiedzy i porad ekspertów z banków, firm ubezpieczeniowych czy doradztwa finansowego.
Aktualnie wyzwaniem jest odpowiedź na pytanie, kto i w jaki sposób powinien prowadzić programy edukacji finansowej. Dzieci uczą się podstaw ekonomii w szkołach, część młodych osób ma ponadto możliwość udziału w projektach realizowanych przez firmy czy instytucje.
W edukacji finansowej najmłodszych nie do przecenienia jest rola rodziców. Należy rozpocząć ją od zapoznania dzieci z wartością pieniądza i uczyć je dysponowania nimi. Regularne przekazywanie małych kwot daje im możliwość dokonywania swoich pierwszych wyborów konsumenckich. Dziecko powinno dowiedzieć się również, że oszczędzanie to nie tylko odkładanie pieniędzy, ale także rozsądne gospodarowanie wodą czy energią.
Kwestię podejścia Polaków do oszczędzania pokazują ostatnie badania Fundacji Kronenberga przy Citi Handlowy „Postawy Polaków wobec oszczędzania”2, z których wynika, że niemal połowa deklaruje, że oszczędza, ale tylko 8% robi to regularnie. Co czwarty z oszczędzających trzyma swoje oszczędności przysłowiowej skarpecie lub na niskooprocentowanym rachunku bieżącym. Jeśli oszczędzamy, to robimy to najczęściej w perspektywie średnioterminowej i z nastawieniem konsumpcyjnym – odkładamy na przyjemności czy planowane większe wydatki.
Bez wątpienia istnieje także potrzeba edukacji studentów, a szczególnie osób dorosłych, w tym seniorów. Dla osób, które naukę szkolną mają dawno za sobą dostęp do programów edukacji ekonomicznej bywa trudniejszy.
Dlatego najważniejszym obecnie wyzwaniem jest opracowanie i wdrożenie spójnej koncepcji narodowej strategii edukacji finansowej, obejmującej wszystkie grupy społeczne. Tego rodzaju dokumenty funkcjonują z powodzeniem w wielu krajach i to nie tylko tych wysoko rozwiniętych jak Wielka Brytania, Hiszpania, USA, Nowa Zelandia, ale także w rozwijającej się Ghanie. Strategia ta powinna porządkować zagadnienia edukacji finansowej na poziomie edukacji szkolnej oraz nauczania uniwersyteckiego, nie zapominając o dotarciu także do osób dorosłych i seniorów.
Jest naturalne, że w tego typu działania powinny aktywnie angażować się także komercyjne instytucje finansowe. Bardziej wyedukowany i świadomy klient, który potrafi racjonalnie zarządzać domowym budżetem, rozumie znaczenie długoterminowego oszczędzania oraz zna produkty finansowe, jest po prostu lepszych klientem.
Krzysztof Kaczmar
prezes Zarządu Fundacji Kronenberga przy Citi Handlowy
(1) Stan wiedzy finansowej Polaków”- raport Fundacji Kronenberga przy Citi Handlowy, Dom Badawczy Maison, 2009,
(2) Postawy Polaków wobec oszczędzania – raport Fundacji Kronenberga przy Citi Handlowy, TNS Polska, 2012.
