Co dalej z kredytami dla przedsiębiorstw?

W tym samym okresie kredyty złotowe odnotowywały dynamiczny wzrost (8,6% r/r), a w grudniu 2017 r. ich dynamika osiągnęła dwucyfrowy poziom. Poniżej przedstawiamy najbardziej prawdopodobny – naszym zdaniem – scenariusz kształtowania się dynamiki kredytów w segmencie przedsiębiorstw niefinansowych w latach 2018-2019.

Nieznaczne zaostrzenie polityki kredytowej dla przedsiębiorstw

W krótkim okresie, o przyszłych tendencjach na rynku kredytów można wnioskować na podstawie wyników badań ankietowych skierowanych do przedsiębiorstw i banków. Według ankiety NBP, skierowanej do przewodniczących komitetów kredytowych, w I kw. 2018 r. banki przewidują nieznaczne zaostrzenie polityki kredytowej dla przedsiębiorstw oraz brak istotnych zmian wielkości popytu zgłaszanego przez przedsiębiorstwa. Zaostrzenie polityki kredytowej będzie skoncentrowane w segmencie dużych firm, podczas gdy odsetek banków netto chcących zaostrzyć warunki udzielania kredytów w grupie małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) zmniejszył się w porównaniu do IV kw. 2017 r. Ankietowane banki jednocześnie zwracają uwagę, że główny wpływ na politykę kredytową banków będzie miała sytuacja poszczególnych branż lub grup klientów. Wyniki wskazują zatem na brak istotnych ograniczeń podażowych dla wzrostu kredytów korporacyjnych.

Brak większych zmian w zapotrzebowaniu firm na finansowanie bankowe

Zgodnie z wynikami „Szybkiego Monitoringu NBP” (styczeń 2018 r.) wskaźnik prognoz popytu na kredyt na I kw. 2018 r. sugeruje brak większych zmian w zapotrzebowaniu sektora przedsiębiorstw na finansowanie bankowe. Wskaźnik popytu na kredyt, po usunięciu wahań sezonowych, pozostał na stabilnym poziomie. Wyraźny przyrost odsetka przedsiębiorstw planujących ubiegać się o nowe kredyty zaobserwowano w przypadku przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 500 osób. Utrzymuje się niskie zainteresowanie małych firm finansowaniem bankowym, co wynika z wyższego odsetka firm w sektorze MSP preferujących finansowanie rozwoju w oparciu o wypracowany zysk. W sumie (dla wszystkich firm ogółem) wyniki badań koniunktury wskazują na stabilizację popytu na kredyt, a tym samym w krótkim okresie oczekujemy kontynuacji ożywienia akcji kredytowej w segmencie kredytów korporacyjnych.

Większe znaczenie w finansowaniu inwestycji mają środki własne

Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że ze względu na wysoką koncentrację kredytów w sektorze przedsiębiorstw (wg NBP 57,7% ogólnego zadłużenia z tytułu kredytów i pożyczek długoterminowych skoncentrowanych jest w 100 firmach) z punktu widzenia większości przedsiębiorstw większe znaczenie w finansowaniu inwestycji mają środki własne przedsiębiorstw. Zgodnie z wynikami „Szybkiego Monitoringu NBP” nowo rozpoczynane inwestycje najczęściej są finansowane z własnych środków (50,5% inwestorów), a dwukrotnie rzadziej z wykorzystaniem kredytów bankowych. Co więcej, nasilenie się trendu finansowania inwestycji środkami własnymi potwierdzają badania GUS. Odsetek firm wskazujących na kredyt bankowy jako źródło finansowania inwestycji systematycznie obniża się od 2009 r. W kierunku spadku znaczenia kredytu jako źródła finansowania inwestycji oddziałuje poprawiająca się sytuacja finansowa (płynnościowa) przedsiębiorstw. Innym motywem wyjaśniającym niechęć przedsiębiorstw do finansowania działalności kredytem jest tzw. zjawisko pasywności, występujące przede wszystkim w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw. Jedną z najważniejszych przyczyn zachowania pasywnego jest brak historii kredytowej. Brak historii kredytowej utrudnia przedsiębiorstwu możliwość pozyskania finansowania bankowego i utrwala przekonanie przedsiębiorstwa o nieposiadaniu cech predysponujących go do bycia kredytobiorcą. Badania naukowe wykazują również wyraźną zależność między wielkością firmy a przyjmowaniem postawy pasywnej. Im większe przedsiębiorstwo, tym prawdopodobieństwo przyjmowania postawy pasywnej jest niższe. Ponadto należy zwrócić uwagę, że większy udział środków własnych (zamiast kredytu) w finansowaniu projektów inwestycyjnych oznacza większą swobodę podejmowania decyzji inwestycyjnych oraz większą niezależność przedsiębiorstwa we wszystkich obszarach działalności gospodarczej. Naszym zdaniem, coraz mniejsze znaczenie kredytu jako źródła finansowania inwestycji będzie czynnikiem ograniczającym popyt przedsiębiorstw na kredyt w najbliższych kwartałach.

Rosnąca popularność obligacji korporacyjnych

Drugim czynnikiem ograniczającym popyt na kredyt ze strony przedsiębiorstw będzie rosnąca popularność obligacji korporacyjnych jako źródła finansowania działalności przedsiębiorstwa. Według danych Fitch Polska wielkość polskiego rynku obligacji przedsiębiorstw po 11 miesiącach 2017 r. wzrosła o 2,1% r/r i na koniec listopada ub. r. wynosiła 69 mld zł. Emisje przeprowadzone w 2017 r. (do końca listopada) wyniosły 10 mld zł, co stanowiło ponad połowę wzrostu wolumenu kredytów korporacyjnych w 2017 r. (17,6 mld zł) oraz ok. 3% wartości kredytów przedsiębiorstw niefinansowych ogółem. Powyższe relacje wskazują, że obligacje korporacyjne są ważnym źródłem finansowania działalności przez firmy.

Z punktu widzenia popytu na kredyt istotna jest również sytuacja makroekonomiczna w Polsce oraz koszt pozyskiwanego finansowania. W 2018 r. oczekujemy utrzymania się relatywnie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego. W warunkach utrzymującego się wysokiego stopnia wykorzystania mocy wytwórczych w przetwórstwie przyspieszenia wzrostu dynamiki nakładów inwestycyjnych firm w I poł. br. Oczekujemy, że w II poł. 2018 r. dynamika inwestycji przedsiębiorstw lekko się obniży (ograniczana przez efekty wysokiej bazy ze spodziewanym przez nas wyraźnym przyspieszeniem inwestycji w IV kw. 2017 r.), jednak pozostanie na wysokim poziomie. Czynnikiem ograniczającym wzrost inwestycji przedsiębiorstw będą również rosnące trudności ze znalezieniem wykwalifikowanych pracowników. Nasz scenariusz polityki pieniężnej zakłada, że w warunkach umiarkowanej presji płacowej i oczekiwanego w IV kw. br. spadku inflacji do poziomu znacząco poniżej celu inflacyjnego RPP utrzyma stopy procentowe na niezmienionym poziomie do połowy 2019 r. Uważamy, że niskie nominalne stopy procentowe będą wspierały popyt na kredyt korporacyjny do przełomu 2018/2019. Skalę ożywienia wzrostu kredytu korporacyjnego w br. będzie ograniczało oczekiwane przez nas umocnienie złotego względem euro i dolara oddziałujące w kierunku spadku wolumenu kredytów walutowych. Biorąc pod uwagę zarysowane powyżej czynniki prognozujemy, że dynamika kredytu korporacyjnego będzie utrzymywała się w trendzie wzrostowym do końca br. i osiągnie maksimum lokalne (7,0% r/r) w grudniu br. Następnie uważamy, że tendencja ta ulegnie odwróceniu ze względu na spowolnienie wzrostu gospodarczego i podwyżkę stóp procentowych.

W konsekwencji, tempo wzrostu kredytu będzie się stopniowo obniżało do poziomu 5,7% r/r na koniec 2019 r.

Źródło: Credit Agricole