Bezpieczeństwo Banków: Przeciwdziałanie wyłudzeniom w firmach faktoringowych

Fot. BIK SA

Marzena Jabłońska
Biuro Usług Antyfraudowych BIK SA

Bezpieczeństwo, jakie można zyskać poprzez zastosowanie mechanizmów ochrony, nie tylko pozwala firmom zidentyfikować i zredukować straty finansowe oraz niefinansowe będące konsekwencją nadużyć, ale także zapewnić odpowiedni poziom bezpieczeństwa konsumentów. Przy zachowaniu holistycznego podejścia do zarządzania ryzykiem nadużyć oraz współpracy pomiędzy wszystkimi uczestnikami rynku finansowego BIK podjął inicjatywę wprowadzania produktów i usług antyfraudowych dla sektora finansowego.

Platforma Antyfraudowa, powołana w celu ochrony i bezpieczeństwa cennych danych kredytowych, kierowana jest obecnie do banków komercyjnych, banków spółdzielczych i SKOK-ów, firm pożyczkowych i leasingowych. W swojej idei usługa ta wspiera procesy w zakresie analizy ryzyka dotyczące klientów tych instytucji.

Poprzez działanie uzgodnionego zestawu reguł antyfraudowych i kierowanie wniosków z ostrzeżeniami do weryfikacji manualnej, które są dostępne bezpośrednio w aplikacji, jest ona kompleksowym narzędziem wspomagającym ograniczanie strat wywołanych wyłudzeniami aplikacyjnymi.

Pierwsze produkcyjne uruchomienia systemu miały miejsce w drugiej połowie 2017 r. Już po pierwszym roku działania potwierdzona została skuteczność Platformy Antyfraudowej – oznaczono jako posiadające zwiększone ryzyko operacyjne wnioski na kwotę ponad 47 mln zł. Na moment pisania tego artykułu, w wyniku działania Platformy kwota ta urosła do 70 mln zł.

O nowym projekcie

W związku z dynamicznym rozwojem biznesu faktoringowego oraz wzmożonego zainteresowania usługami faktoringu w różnych branżach i segmentach rynku nowy projekt BIK jest odpowiedzią na zwiększone ryzyko związane z wyłudzeniami. Przy współpracy z faktorami, jako kolejny etap rozwoju usług antyfraudowych, BIK rozbudowało Platformę Antyfraudową o możliwość weryfikacji i wymiany ostrzeżeń o fraudach w ramach wydzielonej przestrzeni dla branży faktoringowej.

Z uwagi na obecne przepisy prawa firmy faktoringowe nie będą miały dostępu do danych objętych tajemnicą bankową. Będą tworzyły wydzieloną strukturę w ramach Platformy Antyfraudowej.

Czy warto przeciwdziałać wyłudzeniom w firmach faktoringowych?

Niewątpliwie polski sektor faktoringowy w ostatnim czasie dynamicznie rośnie, według danych Polskiego Związku Faktorów firmy faktoringowe w roku 2018 r. osiągnęły obroty o wartości ponad 242,8 mld zł. To aż 26,7% więcej niż rok wcześniej. Ponadto PZF informuje, że w obrocie zrzeszonych faktorów jest 14,5 mln sfinansowanych faktur.¹

Powyższe liczby pozwalają na twierdzenie, że w obrocie finansowym upowszechniają się usługi faktoringu. Co za tym idzie, rośnie zagrożenie związane z występowaniem fraudów, a tym samym zwiększa się potrzeba mitygowania ryzyka związanego z występowaniem nadużyć.

W swojej idei faktoring ma skutecznie, ale też i szybko dostarczyć środki finansowe z tytułu należności ze sprzedaży towarów lub usług dla przedsiębiorstw.

Nierzadko usługi finansowania w postaci faktoringu oferowane są przez kanały elektroniczne, gdzie z jednej strony rynek definiowany jest przez oferty, które odpowiednio sprawnie, szybko i bez zbędnych formalności trafiają do klienta, a z drugiej stwarzają wiele możliwości dla osób, które ukrywając się za ekranem komputera, mogą działać z intencją wyłudzenia finansowania czy kilkukrotnego finansowania podstawionych faktur. Obecnie obserwuje się kilka schematów wyłudzeń, które mogą dotyczyć firm faktoringowych, w tym przykładowo:

• Fikcyjna faktura VAT, gdzie mamy do czynienia ze sfałszowaniem dokumentu lub brakiem potwierdzenia przez dłużnika;
• Przedstawienie do finansowania tej samej faktury do różnych faktorów, gdzie celem takiego działania jest uzyskanie wielu płatności za taką samą fakturę;
• Oszustwo tzw. first party fraud, gdzie intencjonalnie przedsiębiorca przedstawia zafałszowane dane bądź dokumenty po to, aby wyłudzić finansowanie;
• Oszustwo tzw. third party fraud, gdzie wykorzystane zostaną dane firmy, a w dość łatwy sposób dane dotyczące np. spółek i osób ich reprezentujących są do pozyskania m.in. z Krajowego Rejestru Sądowego.

Z punktu widzenia przeciwdziałania wyłudzeniom, a tym samym uniknięcia strat i ograniczenia ryzyka operacyjnego, powinny być stosowane odpowiednie mechanizmy zapobiegające i wykrywające przypadki, które niosą ze sobą wysokie ryzyko transakcji.

Ochrona antyfraudowa w sektorze firm faktoringowych

Rozwiązanie proponowane przez Biuro Informacji Kredytowej pozwala firmom faktoringowym pozyskać w trybie online informację, czy udzielenie finansowania wiąże się z ryzykiem nadużycia. Udostępniona Platforma Antyfraudowa dla faktorów wspiera możliwości automatyzacji w wymianie danych pomiędzy podmiotami z sektora faktoringowego w celu przeciwdziałania nadużyciom finansowym.

W ramach wspomnianego narzędzia firmy faktoringowe będą wzajemnie ostrzegać się o zidentyfikowanych nadużyciach. Współdzielenie danych o podwyższonym ryzyku operacyjnym pomiędzy faktorami jest jedną z największych zalet rozwiązania. Oprócz wzajemnego ostrzegania się firmy faktoringowe mają możliwość oznaczania wniosków z informacją dotyczącą wyniku badania wyjaśniającego wraz ze szczegółami dotyczącymi wykrytej próby nadużycia. Kolejnym mocnym punktem sytemu jest możliwość uzupełnienia wniosków o wynik z procesu udzielania finansowania, czyli przekazanie informacji o podjętej decyzji o wyniku procesu. Polega to na przypisaniu do wniosku odpowiedniej klasyfikacji wskazującej na decyzję odnośnie akceptacji lub odrzucenia danego wniosku lub rezygnacji klienta, a także wskazaniu powodu tej decyzji. Informacje dotyczące decyzji do wniosku umożliwiają identyfikację przypadków, które zakończyły się odmową udzielenia finansowania, co jest istotne z perspektywy oceny ryzyka związanego z klientem.

Platforma Antyfraudowa BIK dla firm faktoringowych to kompleksowe narzędzie do oceny ryzyka antyfraudowego i analizy antyfraudowej

Z punktu widzenia przeciwdziałania wyłudzeniom niezwykle istotna jest współpraca pomiędzy faktorami. Dla skutecznego działania prewencyjnego wzajemne ostrzeganie się o podejrzanych przypadkach, niosących za sobą ryzyko nadużycia jest kluczem do sukcesu w walce z ograniczeniem strat zarówno pojedynczej firmy faktoringowej, jak i wzmocnieniem ochrony sektorowej.

Zgodnie z istotą działania Platformy Antyfraudowej, w celu ochrony przed nadużyciami, przekazywane wnioski przez Uczestników Platformy są podstawowym zasobem informacyjnym i stanowią podstawę działania reguł antyfraudowych. Ogromne znaczenie ma również zakres gromadzonych danych, a także współdzielenie informacji o nadużyciach z innymi firmami faktoringowymi.

Platforma oferuje uczestnikom następujące wartości:

• analizę antyfraudową danych z dostarczanych wniosków pod kątem oceny ryzyka udzielenia finansowania w oparciu o uzgodniony zestaw reguł antyfraudowych wraz z kierowaniem do manualnej weryfikacji tych wniosków, dla których wystąpiły ostrzeżenia (uruchomione zostały odpowiednie reguły),
• wsparcie podczas manualnej weryfikacji (badania wyjaśniającego) wniosków dla zgłoszonych podczas analizy antyfraudowej ostrzeżeń,
• uzupełnianie wniosków wynikami procesu obsługi wniosku oraz szczegółami stwierdzonego nadużycia/fraudu,
• współdzielenie danych pomiędzy firmami faktoringowymi oznaczonych podwyższonym ryzykiem operacyjnym.

Otoczenie prawne

Wymiana danych w celach „antyfraudowych” pomiędzy firmami faktoringowymi będzie osobną wymianą danych w porównaniu z usługami już proponowanymi w ramach Platformy Antyfraudowej dla podmiotów wymienionych w art. 106d. Oznacza to, że nie będzie możliwa wymiana danych firm faktoringowych z danymi banków czy firm pożyczkowych i odwrotnie.

Podstawą prawną wymiany danych o nadużyciach pomiędzy firmami faktoringowymi jest przesłanka prawnie uzasadnionego interesu (w rozumieniu art. 6 ust. 1 lit f. RODO), wynikającego z potrzeby zapobiegania oszustwom i innym działaniom przestępczym na szkodę firmy lub jej klientów

Wyzwania

Patrząc w niedaleką przyszłość, BIK planuje rozwijać Platformę Antyfraudową o kolejne źródła danych, aby móc kompleksowo, w jednym miejscu udostępniać informacje mające wpływ na analizę w kontekście nadużyć. Wydaje się niezbędne i niosące wartość dodaną pozyskiwanie dodatkowych danych, które mogą wpłynąć na decyzję antyfraudową. Kolejnym krokiem w rozwoju Platformy Antyfraudowej będzie integracja z niezależnymi źródłami danych (np. KRS, CEiDG), pozwalająca na sprawdzenia powiązań osobowych bądź kapitałowych pomiędzy faktorantem i dłużnikiem. Często zależności, które zostaną wykryte, są później identyfikowane jako niosące ryzyko wyłudzenia środków finansowych.

¹ Źródło danych: Polski Związek Faktorów, http://faktoring.pl