Bankowość spółdzielcza: Kończy się Rok Raiffeisena

Eugeniusz Gostomski
Uniwersytet Gdański

W listopadzie 2016 r. UNESCO uznało zrodzoną w Niemczech i innych krajach europejskich ideę spółdzielni jako formy organizowania się lokalnych społeczności w celu świadczenia sobie pomocy za niematerialne dziedzictwo kulturowe ludzkości. W ten sposób zwrócono uwagę światowej opinii publicznej na znaczenie spółdzielczości w rozwoju gospodarczym i społecznym ludzkości. Choć spółdzielnie wykonują określone zadania ekonomiczne, nie są czystymi przedsiębiorstwami. Przede wszystkim jednoczą swych członków wokół realizacji ważnych dla nich celów – nie tylko ekonomicznych, ale także kulturalnych, sportowych i społecznych. W swojej działalności przywiązują dużą wagę do poszanowania takich ważnych wartości, jak: solidarność, uczciwość, odpowiedzialność i demokracja. Starają się rozwiązywać problemy swoich członków i zaspakajać ich potrzeby głównie na zasadzie samopomocy i poprzez umacnianie więzi społecznych, co sprzyja też budowaniu kapitału społecznego w lokalnym środowisku.

Pierwsze inicjatywy

W tym roku spółdzielcy świętowali 200. rocznicę urodzin Friedricha Wilhelma Raiffeisena, jednego z dwóch, obok Hermanna Schulze Delitzscha, ojców spółdzielczości bankowej na świecie. Z tej okazji Towarzystwo Raiffeisena w Weyerbusch zaproponowało, aby rok 2018 ogłosić Rokiem Raiffeisena. Chciało w ten sposób upamiętnić założyciela pierwszej spółdzielni kredytowej w Niemczech i twórcy fundamentów pod działalność dzisiejszych banków spółdzielczych i unii kredytowych, a także przybliżyć współczesnym jego idee i spuściznę. Honorowy patronat nad Rokiem Raiffeisena objął prezydent RFN Franz-Walter Steinmeier.

Fryderyk W. Raiffeisen urodził się w 1818 r. w Hamm (Westfalia) w wielodzietnej rodzinie drobnego rolnika. W 1845 r. został burmistrzem gminy Weyerbusch. Zimą 1846/1847, kiedy wiele krajów na zachodzie Europy dotkniętych zostało plagą głodu spowodowaną nieurodzajem, zaangażował się w pomoc humanitarną dla głodującej ludności z obszaru swojej gminy i sąsiednich terenów. Założył towarzystwo zajmujące się sprowadzaniem dla tych ludzi zboża i ziemniaków oraz niezbędnego materiału siewnego ze wschodnich rejonów kraju, gdzie nieurodzaj w rolnictwie tak bardzo nie dał się we znaki. Wszystkim potrzebującym były one wydawane na kredyt, który następnie w całości został spłacony.

W 1849 r. we Flammersfeld, gdzie od roku był burmistrzem, założył pierwszy w Niemczech związek pożyczkowy. Jego celem było udzielanie nisko oprocentowanych pożyczek małorolnym chłopom, wcześniej zdanym na lichwę i łaskę wierzycieli, którym potem musieli za bezcen sprzedawać swoje płody rolne. Raiffeisenowi chodziło przy tym nie tylko o poprawę sytuacji materialnej biednych mieszkańców wsi, ale także o podniesienie ich poziomu moralnego.

Związek pożyczkowy miał bowiem, obok funkcji ekonomicznych, pełnić ważną misję społeczną: troszczyć się o zaniedbane na wsi dzieci, pomagać osobom zwolnionym z więzienia powrócić do normalnego życia w społeczeństwie, budować biblioteki ludowe czy wspomagać duchowo i materialnie wszystkich członków lokalnej społeczności znajdujących się w trudnej sytuacji. Związek Pożyczkowy we Flammersfeld koncentrował się na udzielaniu pożyczek ratalnych na zakup bydła, jednakże z powodu problemów z utrzymaniem wypłacalności nie utrzymał się długo na rynku. Raiffeisen wyciągnął wnioski z niepowodzenia oraz skorzystał z doświadczeń Hermana Schulze Delitzscha i w 1862 r. w Anhausen założył pierwszą kasę pożyczkową, później nazywaną od jego nazwiska kasą Raiffeisena. Głównym jej zadaniem było udzielanie nisko oprocentowanych kredytów. Jej działalność opierała się na solidarnej odpowiedzialności wszystkich członków za jej zobowiązania. Instytucja ta zapoczątkowała bogatą historię banków Raiffeisena w Niemczech.

 Przekształcenie w spółdzielnie

 Pierwsze organizacje samopomocowe założone przez F.W. Raiffeisena nie były jeszcze ...