Bankowość spółdzielcza: Czy sektor ma ukryte rezerwy?

Tomasz Mironczuk

Zarządzanie płynnością po 2008 r. jest traktowane znacznie bardziej poważnie niż przed wybuchem kryzysu finansowego, związanego z upadkiem Lehman Brothers. Choć przyczyną bezpośrednią były instrumenty o wysokiej dźwigni finansowej i skomplikowane kontrakty finansowe, to jednak ujawnienie problemów z wyceną, z rezerwami na pokrycie ryzyk zawsze skutkowało gwałtownym pogorszeniem w dostępie do źródeł finansowania. W latach 2007-2009 wiele instytucji przekonało się, jak bardzo źródła finansowania są wrażliwe na wszelkie zawirowania – nie tylko związane z rynkami, ale również ze stabilnością makroekonomiczną i polityką. Wiele przekonało się też, że o ile z tytułu ryzyka kredytowego lub zmiany cen towarów można stracić, i to nawet kilka razy, to płynność można utracić tylko raz. Utrata płynności zawsze oznacza niewypłacalność i definitywny koniec działalności. W związku z tym banki w okresie ostatnich pięciu lat istotnie przebudowały strukturę pozyskiwania źródeł finansowania. Przebudowa ta dotyczyła nie tylko okresów, na jakie pozyskują finansowanie i lepszego dopasowania do zapadalności aktywów. Banki bardzo dużo wysiłku poświęciły na przebudowę źródeł, z których pochodziły pasywa. Tym samym finansowanie z tak zwanych hurtowych rynków straciło na znaczeniu. Znacznie bardziej skoncentrowano się na klientach businessowych, jak również detalicznych.

Sektor bankowy w ostatnich latach utrzymuje relacje depozytów do kredytów na poziomie zbliżonym do 100% (patrz wykres 1). Na tym tle wyróżniają się banki spółdziel cze, które w 2009 r. posiadały o 8% depozytów więcej niż kredytów. Pomimo posiadania buforów płynności większych niż średnia w sektorze bankowym, banki spółdzielcze w okresie ostatnich lat zwiększyły bufor bezpieczeństwa. Obecnie stan depozytów przewyższa o 13% kredyty i jest o 16 punktów procentowych wyższy niż w sektorze bankowym ogółem (97%). O ile należy cenić bezpieczeństwo płynności, które banki spółdzielcze mogą wykazać w swoich sprawozdaniach, to rodzi się jednak pytanie, ile kosztuje poszerzanie bazy finansowania ponad kredyty, które ten sektor jest w stanie wygenerować? Jakie są przesłanki ekonomiczne tej różnicy w strukturze bilansów? Interesujące jest również to, że o ile nadzór finansowy generalnie nie wskazuje pośród banków komercyjnych tych z problemami płynnościowymi, to wśród banków spółdzielczych jest kilka, których poziom płynności budzi zastrzeżenia. Można stąd wyciągnąć wniosek, że pomimo występowania statystycznie komfortowej sytuacji płynnościowej rozkład płynności pomiędzy poszczególnymi bankami jest bardzo mocno rozchwiany. Istnieją bowiem banki o płynności bardzo niskiej, ale też bardzo dużo banków spółdzielczych jest w sytuacji istotnej nadpłynności.

Wraz z przebudową struktury płynności nastąpiła również zmiana struktury kosztów, jakie instytucje finansowe płacą za płynność. Przede wszystkim po 2008 r. większość banków centralnych zdecydowała się na ogromne redukcje stóp procentowych. Polska wpisuje się w trend globalny. W historii rynku finansowego w naszym kraju tak niskich stóp procentowych, jak obecnie, nie odnotowano. O ile w 2009 r. podstawowe stopy procentowe oscylowały na poziomie około 4% (patrz wykres 2) to obecny poziom poniżej 2% jest zjawiskiem, z jakim Polacy ...