Banki Spółdzielcze: Zmiany w obrocie gotówkowym

Ewa Kowalczyk
Doradca zarządu Związku Banków Polskich, w Zespole Systemów Płatniczych i Bankowości Elektronicznej, wiceprzewodnicząca Komitetu ds. Systemu Płatniczego przy ZBP, sekretarz grupy roboczej ds. obrotu gotówkowego.

Od lat notujemy systematyczny wyraźny przyrost gotówki w obiegu – na koniec 2017 r. jej wartość wyniosła ponad 198 mld zł i wzrosła o 6% w stosunku do poprzedniego roku. W obiegu było ponad 1,9 mln banknotów i ponad 17 mln monet.

Jednocześnie istnieje szereg czynników, z którymi banki będące jednym z głównych graczy na rynku gotówki będą musiały się zmierzyć. Przede wszystkim to:

• ograniczanie ilości oddziałów okręgowych NBP – do 2019 r. o 5 odz./odz. mniej;
• ograniczanie przez banki ilości oddziałów operacyjnych;
• outsourcing czynności bankowych związanych z gotówką z banków do firm CIT;
• nasilająca się presja cenowa na banki;
• presja na obniżenie kosztów operacji gotówkowych;
• koncentracja transakcji gotówkowych w dużych sieciach handlu detalicznego;
• postępująca digitalizacja i cyfryzacja obsługi.

Kolejnym wyzwaniem dla banków, w tym również banków spółdzielczych, jest opublikowane w 2016 r.

Zarządzanie nr 19 Prezesa Narodowego Banku Polskiego w sprawie sposobu i trybu przeliczania, sortowania, pakowania i oznaczania opakowań banknotów i monet oraz wykonywania czynności związanych z zaopatrywaniem banków w te znaki. Zarządzenie weszło w życie 1 stycznia 2017 r., ale wprowadza również szereg regulacji, których wejście w życie odroczono do 1 lipca 2018 r., a których wdrożenie wymaga od banków odpowiednio wcześniej podjętych przygotowań.

Nowe obowiązki nałożone na banki to w szczególności:

1. Kryteria oceny jakości obiegowej banknotów – obowiązek sprawdzania jakości obiegowej banknotów w trakcie przeliczania, sortowania lub sprawdzania autentyczności, zgodnie z określonymi kryteriami.
2. Dostosowanie urządzeń do wprowadzonych wymogów kwalifikacji jakościowej – urządzenia do przeliczania i sortowania oraz sprawdzania autentyczności banknotów lub monet powinny spełniać określone zarządzeniem wymagania oraz zgodnie z nim klasyfikować banknoty.
3. Testy urządzeń – testowaniu podlegają wszystkie urządzenia wykorzystywane w bankach oraz przez podmioty uczestniczące w przeliczaniu, sortowaniu, sprawdzaniu autentyczności oraz wprowadzaniu do obrotu banknotów w imieniu banku. Wprowadzenie obowiązku testowania raz do roku urządzeń ma na celu systematyczne sprawdzanie, czy urządzenia sprawdzające autentyczność i jakość banknotów powtórnie kierowanych do obrotu spełniają wymagania określone w zarządzeniu 19/2016. Jeżeli bank lub podmiot wykorzystuje kilka urządzeń tego samego typu, dopuszcza się przeprowadzenia testu jedynie jednego urządzenia. Jeżeli podmiot wykonuje usługi dla kilku banków na tym samym urządzeniu, wyniki przeprowadzonych testów przekazuje do wszystkich banków, które potwierdzają te wyniki w swojej sprawozdawczości.
4. Wymóg sprawozdawczy w zakresie obrotu gotówkowego – obowiązek przekazywania do NBP kwartalnych informacji sprawozdawczych, zawierających w szczególności informacje o: – rodzaju urządzeń, – liczbie przeliczonych, przesortowanych i sprawdzonych pod kątem autentyczności banknotów lub monet, w tym: oddzielonych jako nienadające się do obiegu, nienadające się do maszynowego sortowania, ponownie wprowadzone do obrotu poza NBP.

W pierwszym etapie od 1 lipca 2018 r. w sprawozdawczości będzie należało zamieszczać dane dotyczące znaków pieniężnych wprowadzonych do obrotu, przeliczonych w sortowniach CIT (banku) oraz przez urządzenia.

W drugim etapie od 1 lipca 2019 r. w sprawozdawczości będzie dodatkowo należało zamieszczać dane dotyczące znaków pieniężnych wprowadzonych do obrotu, przeliczonych w kasach banku.

Banki spółdzielcze zrzeszone w ramach struktur BPS i SGB -Banku będą dostarczać sprawozdania zrzeszeniom.

Wprowadzane przez Narodowy Bank Polski rozwiązania wzorowane są na regulacjach Europejskiego Banku Centralnego i w konsekwencji doprowadzić mają do usprawnienia procedur obsługi gotówki, obniżenia kosztów i zwiększenia bezpieczeństwa procesów gotówkowych.

Ze strony banków spełnienie warunków określonych zarządzeniem będzie wymagało sporządzania dodatkowych dokumentów, pozyskiwania stosownych informacji, zmian w systemach informatycznych, a co za tym idzie będzie generowało po ich stronie dodatkowe koszty. Stąd istotne jest przygotowanie w poszczególnych bankach optymalnych rozwiązań w zakresie wdrożenia nowych obowiązków, tak aby w efekcie osiągnąć poprawę efektywności zarządzania gotówką.