Banki spółdzielcze: O odpowiedzialności w blaskach i cieniach spółdzielczego święta

Prof. dr hab. Jan Szambelańczyk

Nic się nie stało?

W okolicznościowych debatach można z satysfakcją mówić, że kolejny rok sektor banków spółdzielczych jest na plusie. Aby jednak móc w kolejnych latach świętować dobre wyniki, trzeba wyciągnąć wnioski z doświadczeń zarówno dalekiej, jak i bliskiej przeszłości. Nie można bowiem udawać, że NIC SIĘ NIE STAŁO od poprzedniego święta, gdyż – co prawda z hukiem – upadł, ale tylko jeden bank spółdzielczy. A to, że był największy i nieroztropny, to problem jego właścicieli, kadry i innych interesariuszy tego banku. Kiepską pociechą jest, że ogniwa sieci bezpieczeństwa szybko i skutecznie ograniczyły negatywne konsekwencje dla deponentów, zresztą w ostatecznym rachunku głównie kosztem podatników w Polsce.

O tym, że COŚ SIĘ STAŁO można było usłyszeć od rozgniewanych pracowników innych banków spółdzielczych, którym obowiązek przekazania należnej części Funduszu Ochrony Środków Gwarantowanych na wypłaty dla deponentów ograniczył lub zabrał premie bądź nagrody u progu 2016 r. Stało się także to, iż upadek SBRiR w Wołominie poza tym, że miał negatywny wpływ na wizerunek banków spółdzielczych, był swoiście symboliczny. Niezorientowany klient otrzymał kłopotliwy dla sektora spółdzielczego przekaz, który w kontekście afer w Wołominie wzmocnił stereotyp podobieństwa spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej i banku spółdzielczego.

COŚ SIĘ STAŁO także dlatego, że nie był to jedyny incydent wynikający z nieroztropności w sektorze spółdzielczym w minionym roku, choć najbardziej spektakularny i zakończony nagłaśnianą medialnie upadłością. W okolicznościowych rozważaniach warto także dostrzec korzyści systemowe, jakie odczuwają banki spółdzielcze z niektórych regulacji (np. rozwiązania dotyczące podatku bankowego, nowelizacja przepisów ustawy o bankach spółdzielczych, zmiany w przepisach odnośnie do składek na BFG czy wykorzystania FRBS na kapitalizację systemów ochrony instytucjonalnej). Po wielu perturbacjach, przysłowiowym rzutem na taśmę, udało się powołać systemy ochrony instytucjonalnej w zrzeszeniu BPS i SGB. Ale to dopiero start w nieznane i trzeba jeszcze wiele mądrości, wysiłku i kapitału, aby można było twierdzić, że to rozwiązanie stanowi opokę stabilności uczestników.

Natomiast samodzielnie i bez pomocy trzeba ocenić konsekwencje ustawy o wsparciu kredytobiorców znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej, którzy zaciągnęli kredyt mieszkaniowy, skutki informacji upublicznianych przez członków parlamentu lub rządu o groźbie upadłości banków – jeszcze w bieżącym roku, dyskusje i procedowanie regulacji problemu frankowiczów, usilne popularyzowanie stereotypu bankstera przez polityków i media, wreszcie – co szczególnie nieprzyjemne – podziały w rodzinie i przejawy egoistycznych postaw w środowisku banków spółdzielczych, zagrażające kryzysami w bankach za miedzą. Byłoby lekkomyślnością graniczącą z nieodpowiedzialnością lekceważenie tych konsekwencji i nieprzygotowywanie się na prawdopodobne scenariusze bliższej i dalszej przyszłości!!!

Jak jest?

W dynamicznie zmieniającym się środowisku działania banków spółdzielczych trzeba z troską i rozwagą cyklicznie pytać JAK JEST? Pytać nie po to, aby uzyskiwać zdawkowe, grzecznościowe lub katastroficzne odpowiedzi, ale po to, by na podstawie rzetelnych informacji, danych oraz obiektywnych ocen móc racjonalnie planować działania operacyjne i kreować szytą na miarę strategię banku spółdzielczego. Bez wchodzenia w szczegółowe dane, które w praktyce każdego banku spółdzielczego muszą dotyczyć odpowiednich porównań do świadomie wybranego benchmarku, można wskazać, że nadal banki spółdzielcze – jako sektor – rosną, ale coraz wolniej. Spada dynamika depozytów, BS-y w obu zrzeszeniach znacząco lepiej radzą sobie z kredytami mieszkaniowymi dla osób prywatnych, kredytami klientowskimi, a nawet konsumpcyjnymi niż z kredytowaniem przedsiębiorców indywidualnych i przedsiębiorstw. Generalnie udało się nawet nieco poprawić niektóre wskaźniki (po wyeliminowaniu wpływu SBRiR Wołomin). Nieco inaczej układa się to w niezrzeszonym Krakowskim Banku Spółdzielczym.