Banki: Mistrzowie niespodzianki

Dr Marcin Idzik

Przykładowo spowolnienie gospodarcze – potocznie oznacza, że twój sąsiad traci pracę. Nie oznacza to niestety, że jeśli twój sąsiad zyskuje pracę, jest to równoznaczne w tym samym czasie z ożywieniem gospodarczym u ciebie. Na znaczeniu straciło również stwierdzenie: „Ta powódź to nie jest nasz problem – zaczęła się za granicą”. Wręcz przeciwnie, możemy być niemal pewni, że konsekwencje zagranicznej powodzi dotkną nas szybciej, niż możemy tego oczekiwać. I na odwrót: nie możemy być pewni, że wystąpienie ożywienia gospodarczego u sąsiadów w tym samym czasie wywoła poprawę koniunktury w naszej gospodarce.

Nośnikiem impulsów koniunkturalnych mogą być wszystkie strumienie międzynarodowych przepływów gospodarczych. Tradycyjnie podstawowe znaczenie przypisywano wymianie towarów i usług, ruchowi kapitałów, zwłaszcza krótkoterminowych, i inwestycjom bezpośrednim. Jednak rolę tych mechanizmów kwestionowano, gdyż wspólną cechą ich oddziaływania był stosunkowo długi czas niezbędny do transmisji impulsów. Żadnym z tych klasycznych mechanizmów nie można w pełni wyjaśnić prawie natychmiastowego dostosowania sytuacji gospodarczej w kraju i za granicą, bądź niemal równoczesnych załamań koniunktury. Przykładem dalekiej koincydencji zmian aktywności gospodarczej jest rosnąca współbieżność wskaźników koniunktury ogólnogospodarczej dla trzech obszarów ekonomicznych, w tym przypadku Stanów Zjednoczonych, grupy krajów strefy euro oraz czterech kluczowych krajów gospodarki Azji (wykres 1). Efekty kryzysu po roku 2000 ujawniły znaczące nasilenie podobieństwa w przebiegu koniunktury w tych obszarach gospodarczych. Podobna sytuacja poprzednio miała miejsce po roku 1972. W jednym i w drugim przypadku obserwowaliśmy dużą zmienność, rozchwianie parametrów ekonomicznych i tym samym potężny wzrost niepewności i ryzyka na rynkach finansowych oraz w sferze gospodarki realnej.

Zjawisko zarażania definiowane jest jako stosunkowo nowe, mimo tego koincydencja zdarzeń w gospodarkach, które nie są związane ze sobą przyczynowo stała się powszechna. Zarażanie bywa określane jako rozprzestrzenianie się kryzysu z kraju pochodzenia do niewinnych partnerów handlowych lub sąsiadów. Do zarażenia recesją między krajami dojdzie wtedy, gdy procesy zachodzące w kraju będącym infekującym są w stanie kształtować w tym samym czasie parametry ekonomiczne gospodarki w kraju infekowanym. Tak rozumiana transmisja może dotyczyć jednak zarówno dobrych, jak i złych okresów i nie musi być, choć w praktyce zwykle jest utożsamiana z kryzysami. O zarażaniu mówimy, gdy fundamenty ekonomiczne nie są w stanie objaśnić współbieżności wielkości ekonomicznych. W praktyce oznacza to, że załamanie w jednym państwie prowokuje kryzys w innym pomimo, że dotyczy ono rynków pomiędzy którymi bezpośrednie powiązania ekonomiczne np. za pośrednictwem wymiany handlowej są stosunkowo słabe. Dodatkowo bodźce rozprzestrzeniają się znacznie szybciej i gwałtowniej niż wynikałoby to z działania normalnych powiązań gospodarczych i podobieństwa fundamentów ekonomicznych.

Zasięg i skala fluktuacji (co miało miejsce w latach 2007-2011) są większe, niż sugeruje to czysty klasyczny efekt transmisji wahań. O odrębności zjawiska zarażania przesądza również szybkość i gwałtowność rozprzestrzeniania się impulsów, skala i zasięg przenoszonych fluktuacji. Przykładem takich zjawisk było wystąpienie jednoczesnego załamania koniunktury w roku 2008 w 39 krajach równocześnie, gdzie określenie równocześnie oznacza, że górny punkt zwrotny rozpoczynający okres dekoniunktury w żadnym przypadku nie był oddalony od daty załamania w Stanach Zjednoczonych więcej niż 2 miesiące. W zdecydowanej większości krajów załamanie nastąpiło w tym samym miesiącu. Takiego zachowania nie wyjaśniają niestety fundamenty makroekonomiczne poszczególnych gospodarek.

Międzynarodowa transmisja koniunktur, czyli przenoszenie zmian aktywności gospodarczej w skali świata ...