Bank i Klient: Poruszyć machinę

Krzysztof Kluza (SGH)
Paweł Łysiał (BGK)
Rafał Wasak (BGK)

Jak pokazują przykłady IKB czy Fannie Mae, niewłaściwe wykorzystanie instrumentu, jaki stanowią te instytucje, może prowadzić do skutków odwrotnych od zamierzonych.

Banki rządowe, których zadaniem jest wspieranie polityki gospodarczej i społecznej państwa, funkcjonują w większości krajów. Ich działalność przybiera zazwyczaj formę instytucji specjalistycznych. Do nich zaliczane są państwowe banki komercyjne posiadające mandat na obsługę programów rządowych; państwowe instytucje kredytowe organizujące finansowanie wybranych branż lub klientów; banki rozwoju ukierunkowane na stymulowanie rozwoju gospodarczego kraju oraz agencje/banki rozwoju eksportu.

Szeroki wachlarz działań

Wachlarz zadań realizowanych przez banki rządowe jest bardzo szeroki. To m.in. administrowanie powierzonymi funduszami rządowymi, obsługa bankowa jednostek sektora finansów publicznych, obsługa należności i zobowiązań Skarbu Państwa, wspieranie realizacji programów regionalnych, finansowanie budownictwa mieszkaniowego, rozwój i modernizacja infrastruktury, wspieranie działalności innowacyjnej, przedsiębiorczości, w tym programy poręczeń dla firm, finansowanie eksportu, aktywizacja pracowników i pomoc bezrobotnym, finansowanie sektora samorządowego oraz wspieranie wybranych branż gospodarki. Ponadto część banków realizuje dodatkowe zadania w sytuacji wystąpienia kryzysu gospodarczego lub finansowego – np. programy wsparcia płynności dla małych i średnich firm (np. ICO w Hiszpanii). Zakres zadań, jak i model działania banków rządowych jest bardzo zróżnicowany (patrz tabela 1).

W celu sprawnej realizacji swych funkcji banki rządowe mają często szczególną pozycję w systemie bankowym – a to dzięki gwarancjom państwa dla ich zobowiązań, wyłączeniu z rygorów dyrektywy bankowej 2006/48/EC, w tym współczynnika wypłacalności oraz gwarancjom posiadania 100 proc. nietransferowalnych udziałów przez skarb państwa.

Ryzyko wystąpienia nieefektywności

Realizowane przez banki rządowe zadania, mające na celu wspieranie wzrostu gospodarczego czy realizację polityk społecznych rządu, są na ogół uzasadnione i pożądane. Niekiedy zdarza się jednak, że ich działalność paradoksalnie może pogłębiać nieefektywności, do przeciwdziałania którym powołano te instytucje. Wynikać to może z ograniczonej skuteczności działań państwa, niedoskonałości na poziomie mikroekonomicznym oraz kwestii makroekonomicznych.

Ingerencja państwa w gospodarkę może być nieskuteczna z kilku powodów. Po pierwsze, to ograniczona wiedza podmiotów rządowych, zarówno przy określaniu skali problemu, na który ma być ukierunkowana ich polityka, przy kierowaniu rozwiązania do właściwej grupy beneficjentów w odpowiedniej liczbie, jak i przy kontroli oraz ocenie skuteczności realizowanych działań np. z punktu widzenia dobrobytu społecznego.

Po drugie, występuje ograniczona kontrola państwa nad działaniami prywatnych rynków. Innymi słowy, skutki określonych polityk w dużym stopniu zależą od zachowania podmiotów prywatnych, bezpośrednio i pośrednio dotkniętych danym programem. Po trzecie, istotnym utrudnieniem są ograniczenia biurokratyczne, w tym w szczególności nieefektywne procesy i niejasne rozwiązania legislacyjne, komplikujące sprawne wdrożenie i osiągnięcie określonych celów. Po czwarte, to ograniczenia polityczne. Należą do nich kwestie ideologiczne oraz podatność na działania grup interesu.

Źródła nieefektywności z perspektywy mikroekonomicznej ...