Bank i Klient: Narzędzie redukcji procykliczności

Małgorzata Olszak

Nadmierną procyklicznością zajął się zarówno Komitet Bazylejski, który przygotował w grudniu 2009 r. dokument konsultacyjny proponujący m.in. narzędzia walki z procyklicznością, jak i Komisja Europejska, przekazując w lutym 2010 r. do konsultacji projekt zmian w dyrektywach, m.in. dotyczących adekwatności kapitałowej, zwany też CRD IV. Oba podmioty wysunęły dwie podobne grupy instrumentów antycyklicznych. Jedną z nich stanowią rezerwy na utratę wartości kredytów średnie dla cyklu koniunkturalnego (ang. through-the-cycle provisioning), zwane też dynamicznymi rezerwami (ang. dynamic proviosioning). Druga to nałożenie na banki obowiązku utrzymywania nadwyżek kapitałowych (tzw. capital buffers). Skupmy się na koncepcji dynamicznych rezerw.

Procykliczność i jej źródła

Procykliczność jest zjawiskiem polegającym na dynamicznych powiązaniach między sektorem finansowym i realnym. Przy czym powiązania te mają z reguły charakter wzmacniający siłę wzajemnego oddziaływania tych sfer, co w efekcie zwiększa amplitudę wahań cyklu koniunkturalnego i powoduje niestabilność finansową. Podczas ostatniego kryzysu finansowego zachodziły zjawiska, które doskonale ilustrują negatywne konsekwencje nadmiernej procykliczności. Wiele podmiotów, w tym banków, doświadczyło ogromnych strat, co skutkowało trudnościami w odbudowie bazy kapitałowej i skłoniło banki do ograniczenia aktywności kredytowej.

Straty na portfelach kredytowych banków mają tendencję do podążania za cyklem koniunkturalnym, spadając podczas ożywienia i wzrastając w czasie recesji. Banki określają poziom tych strat za pomocą rezerw na straty na kredytach. Ponieważ pomniejszają one przychody, ich procykliczność przyczyniać się może do zmienności i procykliczności zysków banków, a w następstwie zysków zatrzymanych i kapitału banków.

Rodzaj powiązań między rezerwami i cyklem koniunkturalnym zależy od daty tworzenia rezerw w porównaniu z powstaniem strat. Generalnie można wyodrębnić dwa modele ekstremalne, niewystępujące jednak w rzeczywistości:

• Model 1 – księgowy: rezerwy powinny być tworzone jedynie na straty, które już zaistniały. Moment tworzenia strat i rezerw w tym przypadku jest zbieżny.
• Model 2 – regulacyjny: w przypadku każdego udzielonego kredytu można zidentyfikować oczekiwaną stratę. Rezerwy powinny być tworzone już w momencie udzielenia kredytu, by pokryć straty, które mogą pojawić się między datą udzielenia i spłacenia kredytu. Model ten zakłada brak zbieżności między datą tworzenia rezerwy i datą wystąpienia straty.

Wprawdzie modele takie nie występują w czystej postaci w praktyce, pokazują jednak różnice w roli rezerw w ujęciu księgowym i regulacji ostrożnościowych. W ujęciu księgowym rezerwy odzwierciedlają redukcję w wartości kredytu lub grupy kredytów, będącą następstwem występowania obiektywnych dowodów utraty wartości ekspozycji kredytowych. Natomiast w modelu regulacyjnym przyjmuje się, że rezerwy powinny stanowić pokrycie przyszłych oczekiwanych strat (ang. expected losses). Natomiast straty nieoczekiwane mają być zabezpieczone funduszami własnymi banków.

Czym są ...