Bank i Klient: Dwie dekady bez gotówki za nami… i co dalej?

Stanisław Brzeg-Wieluński
Karol Jerzy Mórawski

Doświadczenia i perspektywy polskiego rynku płatności bezgotówkowych były tematem debaty eksperckiej „Miesięcznika Finansowego BANK”, która odbyła się 22 października 2015 r. w Klubie Bankowca. W panelu, prowadzonym przez redaktora naczelnego miesięcznika Stanisława Brzeg-Wieluńskiego oraz dziennikarza tego pisma Karola Mórawskiego udział wzięli: Andrzej Wolski – wiceprezes zarządu Centrum Prawa Bankowego i Informacji, dr Paweł Widawski – sekretarz Rady Wydawców Kart Bankowych ZBP oraz dyrektor Zespołu Bankowości Elektronicznej i Systemu Płatniczego ZBP, Wojciech Pantkowski – dyrektor zarządzający Departamentu Klienta Detalicznego w Banku Pekao S.A. oraz przewodniczący Rady Wydawców Kart Bankowych ZBP, Paweł Reichelt – dyrektor Departamentu Bankowości Elektronicznej Plus Banku, Tadeusz Kościński – doradca prezesa BZ WBK oraz wiceprzewodniczący Rady Wydawców Kart Bankowych ZBP, Leszek Niemycki – wiceprezes Deutsche Bank Polska, dr Krzysztof Spirzewski – dyrektor zarządzający Departamentu Bankowości Transakcyjnej Société Générale, Tomasz Dymowski – dyrektor Departamentu Zarządzania Ofertą Produktową Raiffeisen Banku Polska, Aneta Biernat – dyrektor Biura Rozwoju Aplikacji Detalicznych i Kartowych w PKO Banku Polskim oraz Szymon Wałach – dyrektor Pionu Klienta Detalicznego w PKO Banku Polskim i członek Prezydium Rady Wydawców Kart Bankowych ZBP.

Partnerem wydarzenia była firma MasterCard Europe, oddział w Polsce, która w tym roku obchodzi dwudziestą rocznicę swej działalności na terenie Polski. Ze strony partnera w debacie uczestniczył Bartosz Ciołkowski – dyrektor generalny MasterCard Europe, oddział w Polsce.

Od outsidera do lidera

Debatę zapoczątkowała krótka podróż w przeszłość. Red. Brzeg-Wieluński przypomniał pierwsze miesiące polskiego kapitalizmu – kiedy to jedynymi miejscami na mapie Polski akceptującymi karty płatnicze były hotele „Orbisu” oraz sklepy funkcjonujące w kuriozalnym modelu tzw. eksportu wewnętrznego (Pewex oraz Baltona). Rzecz jasna, same karty pochodziły wyłącznie od zagranicznych emitentów. Pierwszy egzemplarz polskiego plastikowego pieniądza pojawił się nad Wisłą w 1991 r. za sprawą Banku Inicjatyw Gospodarczych, rok później do grona wydawców dołączył Pekao S.A. – jednak upowszechnienie tej formy płatności w Polsce wielu wciąż postrzegało w kategoriach science-fiction. – W 1993 r. brałem udział w spotkaniu, w którym uczestniczyły największe banki w Polsce. Kiedy pojawiła się sugestia, że możemy w ciągu najbliższych lat wydać milion kart, prezes jednego z dużych banków zapytał: Kiedy my zdołamy osiągnąć ten poziom? – wspominał wiceprezes zarządu Centrum Prawa Bankowego i Informacji Andrzej Wolski. Tymczasem już w 1996 r. liczba kart wyemitowanych przez polskie banki przekroczyła milion. Na szybką popularyzację tej formy zapłaty z pewnością wpłynęła działalność powołanej przez Związek Banków Polskich w kwietniu 1994 r. Rady Wydawców Kart Bankowych. – To był prapoczątek tworzenia wspólnego systemu kart płatniczych w Polsce – przypomniał Andrzej Wolski, jeden z inicjatorów utworzenia Rady.

O dniu dzisiejszym płatności bezgotówkowych opowiadał urzędujący sekretarz RWKB, Paweł Widawski. – Polska tego czasu nie zmarnowała. Jesteśmy potęgą na skalę globalną, jeśli chodzi o płatności zbliżeniowe – już ponad 40 proc. wszystkich transakcji kartowych dokonywanych jest bezstykowo, ponad 80 proc. terminali posiada funkcje zbliżeniową, ponad 80 proc. kart także jest wyposażonych w tę funkcję. (…) Polska jest liderem płatności natychmiastowych, jesteśmy w ekskluzywnym gronie rynków na świecie, gdzie płatności zbliżeniowe funkcjonują już nie jako eksperyment, tylko pełnoprawny produkt działający na rynku – przypomniał. I zaznaczył, że sukces ten nie byłby możliwy bez znaczącego zaangażowania organizacji płatniczych.

Na rolę operatorów wskazał również przedstawiciel Société Générale. – Ten moment, kiedy połączyliśmy swoje wysiłki: wiedzę, możliwości, technologię, którą przyniosły sieci kartowe z rynkiem, z naszymi klientami zaowocował tym, że dziś jesteśmy w Europie tak mocno zaawansowani – podkreślił Krzysztof Spirzewski. Szymon Wałach z PKO BP przypomniał z kolei, że dynamiczny rozwój polskiego obrotu bezgotówkowego możliwy był dzięki inwestowaniu znacznej części środków pochodzących z opłat interchange w technologie płatnicze i promocję nowoczesnych form płatności. Wpływ na kształt obrotu bezgotówkowego mają jednak nie tylko mechanizmy rynkowe, ale również sfera regulacyjna. Sekretarz RWKB wskazał tu w szczególności na rozwiązania zawarte w dyrektywie PSD II, takie jak choćby dostęp podmiotów trzecich do rachunku. Dużym wyzwaniem dla tradycyjnego obrotu bezgotówkowego może okazać się również przestrzeń digital banking – zjawisko, które dziś dynamicznie opanowuje choćby rynek brytyjski.

Czy płacić klientom za używanie karty?

Ale nie tylko technologiczne nowinki będą konkurentem dla kart czy płatności mobilnych. Za wygraną nie daje również najbardziej tradycyjna forma zapłaty – czyli gotówka. – Operacje bezgotówkowe mają obecnie 20-proc. udział we wszystkich transakcjach, biorąc pod uwagę szczególnie transakcje zakupowe. Jesteśmy daleko poza średnią europejską wynoszącą ok. 35 proc. Dla porównania Wielka Brytania przekroczyła 50 proc. płatności bezgotówkowych, a Szwecja i Skandynawowie są na poziomie 70-80 proc. i ...