Bank i Klient: Czy dźwignie finansowe są przeregulowane?

Piotr Masiukiewicz

W literaturze można spotkać różne definicje dźwigni finansowej i oceny jej roli w tworzeniu wartości przedsiębiorstwa. Dla wielu autorów to pojęcie oznacza wykorzystanie przez przedsiębiorstwo obcych środków finansowych służących finansowaniu wzrostu wartości aktywów oraz dodatkowy zysk (tj. z wyłączeniem kapitałów własnych). Przy czym te „obce środki finansowe” mogą być udostępniane przedsiębiorstwu w różny sposób. Zarówno prostymi metodami, takimi jak: pożyczki, emisja papierów wartościowych, jak i metodami z kategorii inżynierii finansowej. Jedna z definicji mówi, że dźwignia finansowa to określenie zwiększenia tempa pomnażania zysku z kapitałów firmy dzięki wysokiemu zaangażowaniu kapitałów obcych (np. z kredytu bankowego albo z emisji papierów dłużnych). Gdy występuje efekt dźwigni finansowej, to zjawisko takie wskazuje na efektywne wykorzystanie zaangażowanych w danej firmie kapitałów.

Stosowanie dźwigni finansowej polega przede wszystkim na powiększaniu udziału długu w kapitale firmy po to, by zwiększeniu uległ poziom stopy zwrotu z kapitału własnego (ROE). Wykorzystanie kapitałów obcych w dużej mierze pozwala na zwiększenie przychodów pochodzących ze sprzedaży w stosunku do tych, jakie możliwe są do osiągnięcia przy finansowaniu działalności tylko własnymi środkami. Do chwili, kiedy koszt obcych kapitałów jest niższy od rentowności majątku, firma osiąga dodatkowy wzrost wartości. Wzrost rentowności kapitału własnego na skutek zaangażowania obcego, jest określany efektem działania dźwigni finansowej. Wskaźnik dźwigni finansowej oblicza się jako iloraz:

O występowaniu dźwigni finansowej mówi się wtedy, gdy rentowność kapitałów netto firmy jest wyższa aniżeli rentowność jej kapitałów całkowitych, które stanowią sumę własnych kapitałów i obcych (do wyliczenia rentowności kapitałów własnych w celu ustalenia zjawiska dźwigni jest przyjmowany rzeczywiście zrealizowany wynik netto, a do wyliczenia rentowności kapitału skorygowany wynik netto – o zapłacone odsetki od kredytów oraz pomniejszony o podatek naliczony od tych odsetek). Gdy rentowność kapitałów firmy jest mniejsza od rentowności kapitału, występuje tak zwane zjawisko maczugi finansowej (tj. gdy zaangażowanie kapitałów obcych powoduje obniżenie rentowności kapitałów firmy). Zatem nadmierna dźwignia finansowa (w tym jej koszty) mogą powodować wejście przedsiębiorstwa w strefę strat. Natomiast uruchamiana w celu realizacji programu naprawczego ma przyspieszyć lub wręcz umożliwić wyjście przedsiębiorstwa ze strefy strat.

Rodzaje instrumentów

Występują specjalnego rodzaju dźwignie oparte na inżynierii finansowej. Chodzi tu o sekurytyzację i resekurytyzację – które były szeroko stosowane w ostatnich latach przez instytucje finansowe i upatruje się w nich jednej z przyczyn kryzysu. Brak było prawnych regulacji procesów sekurytyzacyjnych zarówno w UE, jak i USA; regulacje takie są obecnie wprowadzane.

Teoretyczne problemy związane ze stosowaniem dźwigni finansowej są następujące:

• czy jest zasadne ustawowe regulowanie poziomu dźwigni finansowej (casus banków) – czy może mieć ona charakter niefinansowy (np. w formie majątku trwałego; przykład leasingu),
• ...