Akademia: Sytuacja mieszkaniowa w Polsce w latach 1950–20111 Housing situation in Poland 1950–2011

Mirosław Gorczyca
Dr hab. n. ek., profesor w Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie

Wprowadzenie

Poprawa warunków mieszkaniowych ludności Polski to najważniejszy – moim zdaniem – problem społeczno-ekonomiczny do rozwiązania w najbliższych dziesięcioleciach. Determinuje ona polepszenie standardu życia mieszkańców naszego kraju i jego rozwój demograficzny, jako że niedostępność samodzielnych mieszkań dla młodych gospodarstw domowych ogranicza ich możliwości prokreacyjne. Stąd najniższa w Europie dzietność polskich kobiet, na poziomie 1,3 [2], podczas gdy zastępowalność pokoleń zapewnia dopiero wskaźnik ≥2,1.

Ważnym elementem strategii rozwiązywania problemu mieszkaniowego jest – między innymi – retrospektywna analiza faktograficzna zmian sytuacji mieszkaniowej w pojemnym okresie referencyjnym 1950-2011, którą – na podstawie wyników N/arodowych S/pisów P/owszechnych przeprowadzonych przez G/łówny U/rząd S/tatystyczny – zaprezentowano w tym artykule. Umożliwia ona – Grosso modo – „identyfikację i kwantyfikację kierunków zmian warunków mieszkaniowych ludności oraz jego tempo, a także występujących w tym zakresie regionalnych dysparytetów” [1].

Zasoby i warunki mieszkaniowe w 2011 r.

Według stanu w dniu Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011 (31 III) zasoby mieszkaniowe naszego kraju stanowiły prawie 13,5 mln mieszkań z 49,9 mln izb o łącznej p/owierzchni u/żytkowej (pum) 946,3 mln m2 (por. tab. 1). Mieszkania niezamieszkane w liczbie 970 tys. to takie, w których nie spisano żadnej osoby uznanej za faktycznego mieszkańca. Ich udział to 7,2 proc. łącznej liczby mieszkań, z tego na wsi był on o 4,8 punktu procentowego wyższy niż w miastach (10,4 proc. wobec 5,6 proc.).

W ponad 12 525 tys. zamieszkanych mieszkań przebywało w dniu 31 marca 2011 r. >38 121 tys. osób (por. tab. 2). Na terenie miast znajdowało się 68,6 proc. mieszkań, a prawie całą liczbę mieszkań (99,9 proc.) stanowiły lokale stale zamieszkane, jako że czasowo zamieszkane to tylko 7,8 tys.

Najliczniejszą grupę właścicielską mieszkań stanowiły osoby fizyczne (por. tab. 3), będące posiadaczami ponad połowy ich ogólnej liczby w miastach i prawie 9/10 na wsi. Spółdzielnie mieszkaniowe dysponowały 18,3 proc. ogólnej liczby mieszkań, głównie w miastach (26,2 proc.) i „śladowo” (1,0 proc.) na wsi. Trzecim ważącym gestorem były gminy z prawie 9 proc. udziału własnościowego, z tego niespełna 12 proc. w miastach i nieco ponad 2 proc. na wsi. Inne podmioty właścicielskie ważyły razem nieco powyżej 4 proc., głównie w miastach (

Jak wynika z danych tabeli 4, w 2011 r. występowały jeszcze znaczące niedobory, jeśli idzie o powszechność wyposażenia mieszkań w instalacje. Największe były one jeśli idzie o gaz z sieci, co nie jest istotne, gdyż może on być z powodzeniem substytuowany przez gaz z butli. W dalszym jednak ciągu pozbawionych instalacji wodociągowej było 3,0 proc. mieszkań ogółem, z tego 1,1 proc. w miastach i 7,3 proc. na wsi, ustępu spłukiwanego, odpowiednio: 6,1 proc. (2,9 i 13,1 proc.), łazienki 8,5 proc. (4,7 i 16,7 proc.), ciepłej bieżącej wody: 12,5 proc. (8,0 i 22,3 proc.) oraz c.o. 18,3 proc. (13,5 i 28,8 proc.).

Mieszkania bez wodociągu to w 2011 r. 2,8 proc. ich ogólnej liczby, w tym aż 2,3 proc. bez żadnych instalacji, z tego w miastach 0,9 proc. i 0,6 proc., a na wsi 6,8 proc. i 5,9 proc. Widać znaczący dysparytet instalacyjnego wyposażenia mieszkań na niekorzyść mieszkań na wsi. Zdeterminował to blisko 9/10 ważący udział mieszkań na wsi stanowiących własność osób fizycznych, z których aż 7,2 proc. pozbawionych było wodociągu, a 6,3 proc. było bez żadnych instalacji.

Komplet instalacji (wodociąg, ustęp spłukiwany, c.o., łazienka i gaz) występował w co drugim mieszkaniu, a 3 podstawowe (wodociąg, ustęp i łazienka) w przeszło 90 proc. mieszkań, z tego 95 proc. w miastach i niespełna 83 proc. na wsi. Jak widać, występuje ciągle mocno niekorzystny dysparytet instalacyjny na niekorzyść wiejskich zasobów mieszkaniowych.

Jak widać z powyższych danych, w 2011 r. jeszcze znaczący odsetek mieszkań, szczególnie na wsi, pozbawionych jest w ogóle instalacji (2,3 proc. ogółem, z tego 0,6 proc. w miastach i 5,9 proc. na wsi), podstawowej wodociągowej, gwarantującej dostęp do zdrowej wody – odpowiednio: 2,7 – 0,9 i 6,8 proc.

Średnio na 1 mieszkanie przypadało 3,04 osoby, 0,79 na izbę oraz 1,08 na pokój, z tego: miasta – 2,70, 0,75 i 1,02 oraz wieś – 3,79, 0,87 i 1,20 osoby. Najwłaściwszy miernik przestronności zaludnienia – p/owierzchnia u/żytkowa m/ieszkania per capita – wynosił 23,8 m2 ogółem, z tego 23,6 m2 w miastach i 24,0 m2 na wsi.

W ujęciu przeciętnym aż 13,3 ...