Prezentacja: Rzetelna informacja – bezpieczeństwo banków i klientów

Emilia Ożarowska
Główny specjalista ds. marketingu,
Centrum Prawa Bankowego i Informacji Sp. z o.o.

Według najnowszych danych z Raportu InfoDług (maj 2010) całkowita kwota zaległych zobowiązań wynosi 19,06 mld zł, czyli o 2,28 mld więcej niż w poprzednim kwartale. Zadłużenie w ciągu ostatniego roku wzrosło o 93 proc.

Zapotrzebowanie na kredyty jest coraz większe, choć – jak pokazują liczby – mamy kłopoty z ich spłatą. Wpływ na nieregulowanie należności ma zarówno pogorszenie się sytuacji finansowej kredytobiorców, jak i sytuacja ekonomiczna w kraju.

Banki, mając na celu minimalizowanie ryzyka kredytowego, muszą wykazywać szczególną dbałość o prawidłową ocenę zdolności płatniczej. Badają więc m.in. naszą historię kredytową i płatniczą, wykorzystując w tym celu własne i dostępne na rynku zewnętrzne zasoby informacji. Jednym z zaleceń Rekomendacji T Komisji Nadzoru Finansowego, dotyczącej dobrych praktyk w zakresie zarządzania ryzykiem detalicznych ekspozycji kredytowych, jest wykorzystanie w praktyce bankowej zewnętrznych baz danych, takich jak bazy: Związku Banków Polskich, Biura Informacji Kredytowej czy Biura Informacji Gospodarczej InfoMonitor.

Związek Banków Polskich od wielu lat prowadzi i rozwija systemy wymiany informacji wspierające banki przy wypełnianiu wymogów i aktualnych zaleceń nadzorczych, dotyczących wzmacniania procesów akceptacji ryzyka transakcji i klienta. Jednym z nich jest, funkcjonujący na podstawie art. 105 ust. 4 Prawa bankowego, System BANKOWY REJESTR (BR).

Ogólnopolski System BR, funkcjonuje on-line i jest dzisiaj podstawowym narzędziem wykorzystywanym przez banki w pierwszej fazie oceny ryzyka klienta. W istotny sposób ogranicza liczbę osób oraz czas potrzebny na wykonanie wstępnej oceny klienta w aspekcie spełniania podstawowych kryteriów stosowanych w banku.

System BR zawiera informacje o osobach i przedsiębiorstwach, które nie wywiązują się ze swoich finansowych powinności wobec banków. Umieszczenia wpisu w systemie może nastąpić, gdy łączna wartość zobowiązań przekracza 200 zł (w przypadku osób prywatnych) i 500 zł (w przypadku przedsiębiorców), a zaległość powstała co najmniej 60 dni wcześniej. System jest w pełni zgodny z bankowymi regulacjami nadzorczymi.

Za pośrednictwem Systemu BR banki wymieniają się informacjami o klientach, których zobowiązania zostały zakwalifikowane – zgodnie z rozporządzeniem MF z 10 grudnia 2003 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków – do należności „wątpliwych” bądź „straconych”. Dane w systemie są aktualizowane co najmniej raz dziennie.

Celem przetwarzania danych w Systemie BR jest usprawnienie i przyśpieszenie przepływu danych o charakterze tajemnicy bankowej między bankami, tak aby bank mógł je uzyskać w jednym miejscu. Informacje zawarte w nim służyć mają wypełnianiu przez banki, jako instytucje zaufania publicznego, ich ustawowych obowiązków związanych z koniecznością dokładania szczególnej staranności w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa przechowywanych środków pieniężnych, czyli w zakresie ochrony depozytów (art. 50 ust. 2 Prawa bankowego), a także z koniecznością należytego badania zdolności kredytowej, której istnienie bank obowiązany jest stwierdzić zgodnie z art. 70 ust. 1 Prawa bankowego.

Baza danych, to zbiór ponad 1 700 000 informacji (o konsumentach i przedsiębiorcach – liczba wpisów na koniec lipca 2010 r.). W okresie ostatnich kilkunastu miesięcy zauważalny jest szybszy wzrost wielkości bazy – pokazuje to wzrost ryzyka, na jakie narażeni są przedsiębiorcy niesprawdzający wiarygodności finansowej klientów i kontrahentów.

Zgodnie z regulaminem Systemu BANKOWY REJESTR, bank na podstawie indywidualnie podjętej decyzji, przekazuje do Centralnej Bazy Danych – BANKOWY REJESTR (CBD-BR), informacje o klientach w razie zaistnienia m.in. następujących okoliczności:

• niezapłacenia trzech kolejnych rat kredytu lub równowartości trzech miesięcznych rat kredytu lub gdy opóźnienie w spłacie zadłużenia wynosi co najmniej trzy miesiące,
• nieuregulowania trzech kolejnych płatności z tytułu należnych zgłaszającemu odsetek lub równowartości trzech kolejnych płatności z tytułu należnych odsetek,
• pięciokrotnego (w przypadku konsumentów trzykrotnego) dopuszczenia do powstania na rachunku bankowym niedopuszczalnego zadłużenia w ciągu kolejnych dwunastu miesięcy,
• nieuregulowania zobowiązań wobec zgłaszającego z tytułu gwarancji bankowej lub akredytywy,
• wszczęcia postępowania upadłościowego lub naprawczego,
• przedkładania fałszywych dokumentów lub składania nieprawdziwych oświadczeń w celu uzyskania kredytu, pożyczki, poręczenia lub gwarancji lub mogących w inny sposób narazić zgłaszającego na straty,
• wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego. Ponadto, w przypadku konsumentów niezależną podstawą przekazania danych do systemu przez bank może być dopuszczenie się zwłoki w spełnieniu świadczenia wynikającego z umowy zawartej ze zgłaszającym, przekraczającej 60 dni.

Usunięcia informacji o kliencie z CBD-BR dokonać może, co do zasady, wyłącznie zgłaszający bank. Usunięcie informacji o kliencie z CBD-BR następuje w szczególności:

1. w razie śmierci osoby fizycznej,
2. po wykreśleniu z właściwego rejestru przedsiębiorcy, osoby prawnej nie prowadzącej działalności gospodarczej lub jednostki organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej, o ile posiada ona zdolność prawną – przepis ten odnosi się także do działających w ich imieniu osób fizycznych,
3. po upływie maksymalnie pięciu lat od daty wygaśnięcia zobowiązania konsumenta,
4. po ustaniu przyczyny zgłoszenia do CBD-BR, w zależności od oceny zgłaszającego,
5. w przypadkach innych niż określone powyżej, po upływie dziesięciu lat od daty zgłoszenia.

Większość banków komercyjnych korzysta z informacji zgromadzonych w Systemie BR. W przypadku bankowości spółdzielczej zaledwie co piąty z nich wykorzystuje to narzędzie. Banki spółdzielcze są jednak świadome wzrostu ryzyka, więc ten odsetek szybko wzrasta.

System BR nastawiony jest na szybkość, uniwersalność i prostotę obsługi, a generowane raporty są jasne i czytelne. Poza tym jego wykorzystanie nie wymaga nakładów na informatykę, ponieważ dostęp realizowany może być przez standardową przeglądarkę www, a co za tym idzie nie pojawia się konieczność skomplikowanej instalacji specjalistycznego oprogramowania.

Od 2005 r. System BR współpracuje z BIG InfoMonitor SA. Dzięki tej współpracy podmioty spoza sektora bankowego mają dostęp do informacji o niesolidnych klientach banków. Taka wiedza pozwala im ograniczać ryzyko i trafnie oceniać wiarygodność płatniczą kontrahentów czy wspólników w interesach. Podkreślić należy, że poziom i umiejętność zarządzania ryzykiem przez kredytobiorcę jest dla banku cenną wskazówką pozwalającą ocenić, jak spłata kredytu będzie przebiegała w przyszłości.

O pozytywną historię płatności warto dbać nie tylko ze względu na potencjalnie łatwiejsze relacje z bankiem. Musimy pamiętać, że na co dzień naszą wypłacalność oceniają i badają także inni przedsiębiorcy. Są to np. firmy telekomunikacyjne, dostawcy internetu, telewizji, prądu, gazu, wypożyczalnie sprzętu, także osoby prywatne wynajmujące mieszkania czy też urzędy gmin. Korzystają oni z rejestru BIG InfoMonitor, który prezentuje informacje świadczące o naszej historii kredytowej i zdolności płatniczej zarówno wobec banków, jak i innych podmiotów na rynku.

Więcej informacji na temat BANKOWEGO REJESTRU można uzyskać na stronach Centrum Prawa Bankowego i Informacji – www.cpb.pl lub Centrum Informacji Gospodarczej – www.cigi.pl.