Prawo: Pora zacisnąć pasa

Tadeusz Białek
Piotr Gałązka

Widać wyraźnie, że to kryzys i jego skutki zmobilizowały KNF do podjęcia prewencyjnych działań nadzorczych w sektorze bankowym w Polsce. Pierwsza z dwóch – Rekomendacja S(II) dotycząca ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie weszła w życie prawie w całości 1 kwietnia 2009 r. (z wyjątkiem jednego postanowienia, o czym później). Głównym motywatorem jej uchwalenia były nagłe zmiany na rynku nieruchomości, które spowodowały spadek cen rynkowych nieruchomości, a co za tym idzie, znacząco obniżyły jakość hipoteki jako skutecznego zabezpieczenia ekspozycji kredytowych banków.

Rekomendacja T, która częściowo weszła w życie w sierpniu br., zobowiązuje banki do stosowania dobrych praktyk odnośnie poprawnego zarządzania i oceny ryzyka detalicznych ekspozycji kredytowych. W opinii Komisji Nadzoru Finansowego u podstaw jej przyjęcia stanął brak właściwych parametrów przyjmowanych do oceny zdolności i wiarygodności kredytowej oraz nieprawidłowa identyfikacja i pomiar ryzyka. Zwłaszcza zaś dopuszczanie do akceptowania nadmiernego poziomu obciążenia dochodu klientów obsługą zadłużenia (przekredytowanie), co może bezpośrednio godzić w interesy depozytariuszy, gdy duża część kredytobiorców nie będzie w stanie prawidłowo obsługiwać wierzytelności banku z tytułu kredytów.

Pod koniec lipca bieżącego roku KNF przedstawiła projekt nowej Rekomendacji S, „dotyczącej dobrych praktyk w zakresie zarządzania ekspozycjami kredytowymi finansującymi nieruchomości oraz zabezpieczonymi hipotecznie”. Ten projekt to kolejna regulacja ostrożnościowa dotycząca polityki kredytowej banków w Polsce, stanowiąca ujednolicenie postanowień dotychczasowych Rekomendacji S(II) z zaleceniami Rekomendacji T.

Warto zatem przybliżyć najistotniejsze postanowienia obydwu rekomendacji, odnoszących się w większości do tego samego zagadnienia – określenia norm ostrożnościowych w polityce kredytowej banków.

Projekt nowej Rekomendacji S

Jej postanowienia stanowią „ramy dla poprawnej identyfikacji, zarządzania i nadzoru ryzyka ekspozycji kredytowych finansujących nieruchomości oraz procesu zabezpieczania ekspozycji kredytowych na nieruchomościach”. W projekcie opisano nie tylko ryzyka dotyczące hipoteki jako zabezpieczenia udzielonego kredytu, lecz wszystkie wiążące się z zawartą umową kredytową – takie jak ryzyko kursowe, zmiany stóp procentowych czy prawne.

Projekt jest uzupełnieniem Rekomendacji T i w wielu wskazaniach szczegółowych odnaleźć można odniesienia do tej wcześniejszej regulacji. Nakazuje m.in. dostosować politykę zarządzania detalicznymi ekspozycjami kredytowymi, a także limity i wymagania ograniczające ryzyko kredytowe do całego portfela oraz poszczególnych rodzajów ekspozycji kredytowych w zakresie ekspozycji finansujących nieruchomości do wymogów zawartych w Rekomendacji T.

W zakresie limitów ograniczających ryzyko walutowe bank – zgodnie z projektowaną rekomendacją – oprócz ograniczania ekspozycji poszczególnych kredytobiorców na ryzyko walutowe, powinien wprowadzić wewnętrzny limit udziału detalicznych ekspozycji kredytowych finansujących nieruchomości otwartych na ryzyko walutowe, który nie może być wyższy nić 50 proc. tego portfela kredytowego. W praktyce oznacza to, że jedynie maksymalnie połowa kredytów przeznaczonych na detaliczne finansowanie nieruchomości będzie mogła być przyznana w walucie innej niż złoty.

Również w przypadku zasad analizy wniosków kredytowych, oceny ryzyka i podejmowania decyzji kredytowej oraz monitorowania ekspozycji kredytowej finansującej nieruchomości projekt nakazuje bankom stosować przepisy Rekomendacji T.

Odnośnie oceny zdolności kredytowej projekt w rekomendacji jedenastej nakazuje stosowanie postanowień odpowiednich regulacji Rekomendacji T. Chodzi tutaj zwłaszcza o kredyty w walutach obcych, dla których zdolność kredytowa powinna być badana przy założeniu, że stopa procentowa dla kredytu walutowego jest co najmniej równa stopie procentowej dla kredytu w złotych. Ponadto, kapitał kredytu stanowiący podstawę obliczenia zdolności kredytowej jest większy o 20 proc. Ma to, rzecz jasna, na celu ograniczanie ryzyk związanych ze zmianą kursów walutowych i zmianą stóp procentowanych.

Oprócz powyższych wymogów, projekt rekomendacji wprowadza dodatkową, niezwykle restrykcyjną regułę przy badaniu zdolności kredytowej. W przypadku przewidywanego okresu spłaty ekspozycji kredytowej dłuższego niż 25 lat, bank powinien przyjmować w procesie oceny zdolności kredytowej okres spłaty 25 lat. ...