Felieton: Opinie

Ignacy Morawski

Dalsze redukcje stóp procentowych mogą obniżać zyskowność banków i uderzać w gospodarkę – twierdzą ekonomiści MFW. Ale wiele wskazuje, że banki będą się musiały po prostu lepiej dostosować do środowiska niskiego kosztu pieniądza.

Bankowcy na świecie od dawna ostrzegali, że bardzo niskie stopy procentowe mogą mieć negatywny wpływ na gospodarkę. Ich opinie są często traktowane przez decydentów jako element lobbingu branżowego. Teraz jednak w sukurs bankowcom przyszli ekonomiści Międzynarodowego Funduszu Walutowego, którzy ostrzegli, że dalsze cięcia stóp procentowych mogą mieć negatywny wpływ na popyt. W publikacji wydanej na początku sierpnia, Andreas Jobst i Hidan Lin twierdzą, że choć niskie stopy procentowe w strefie euro do tej pory pobudzały popyt, to ich dalsze redukcje mogą mieć efekt odwrotny. Poprzez redukcję marż odsetkowych mogą wpłynąć na niższy zwrot z aktywów w sektorze bankowym i przez to na niższą podaż kredytu dla gospodarki. Badanie Jobsta i Lina dotyczy strefy euro, ale tego typu opinie są coraz głośniejsze również w Polsce. Wprawdzie nie mamy ujemnych stóp procentowych, ale zyskowność banków jest na trajektorii spadkowej, obniżana przez rosnące obciążenia podatkowe i regulacyjne. Zdaniem niektórych ekonomistów dalsze obniżki 94stóp procentowych mogą wywołać obniżenie akcji kredytowej. Problem jest o tyle istotny, że deflacja nie ustępuje i niektórzy członkowie Rady Polityki Pieniężnej (np. Jerzy Żyżyński) chcieliby ciąć koszt pieniądza. Decydenci w bankach centralnych w wielu krajach stają przed istotnym dylematem. Czy stosować standardowy model ekonomiczny, w którym stopa procentowa jest głównym instrumentem służącym do pobudzania popytu, czy też zwrócić uwagę na modele biznesowe banków, które przy niskich stopach procentowych ulegają deformacji i mogą zmienić sposób oddziaływania polityki pieniężnej na gospodarkę? Zarówno wśród decydentów, jak i ekonomistów nie ma w tej kwestii zgody. Wiele badań pokazuje, że w środowisku bardzo niskiego kosztu pieniądza zmiana stóp procentowych ma dużo większy wpływ na zyskowność banków niż w środowisku stóp umiarkowanych lub wysokich. Badanie ekonomistów Banku Rozliczeń Międzynarodowych z 2015 r. pokazało, że o ile przy nominalnej krótkookresowej stopie procentowej na poziomie 4% każdecięcie o 1 pkt proc. przekłada się na obniżenie zysku z aktywów (ROA) o 0,3 pkt proc., o tyle przy zerowej stopie jej cięcie o 1 pkt proc. redukuje ROA już o niemal 0,5 pkt. proc. Czyli elastyczność wyniku w relacji do zmiany parametrów polityki pieniężnej rośnie w środowisku niskich stóp o ponad połowię. Powód jest prosty, przy niskich stopach oprocentowanie depozytów spada wolniej niż kredytów.

Spadająca zyskowność banków może mieć negatywny wpływ na gospodarkę, ponieważ trudniej jest o kapitały konieczne do powiększania akcji kredytowej. Każdy dodatkowy kredyt wymaga dodatkowego kapitału, ...