Obligacje skarbowe – moda czy konieczność

Prześledźmy zatem finansowanie długu Skarbu Państwa w kontekście tego, co się zmienia w bilansach banków na przestrzeni kilku ostatnich lat. Poddamy również analizie portfele obligacji rządowych 10 banków, które są notowane na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych.

A ja rosnę i rosnę…

Okres ostatnich 30 miesięcy to czas silnego wzrostu pakietów dłużnych papierów skarbowych w koszykach polskich banków (patrz wykr. 1). Od grudnia 2022 r. do czerwca 2025 r. portfel rządowych papierów w ich bilansach poszybował z 376 do 674 mld zł. Skala, tempo i trwałość tego wzrostu są w okresie ostatnich ośmiu lat wręcz bezprecedensowe.

Od początku 2018 r. do pierwszych miesięcy 2020 r. obserwowaliśmy powolny wzrost tej pozycji w portfelach banków. Kolejny okres to wybuch pandemii koronawirusa i powolne wychodzenie z wprowadzanych wtedy ograniczeń. Na początku pandemii mieliśmy do czynienia ze skokowym wzrostem – tylko w kwietniu 2020 r. o niemal 40 mld zł, potem – latem 2020 r. – poziom się ustabilizował i w kolejnych miesiącach zaczął spadać.

Mieliśmy wtedy zapewne do czynienia z racjonalną reakcją banków na sytuację, w której parametry otoczenia gospodarczego z dnia na dzień ulegają zmianie i niepewność związana z finansowaniem sektora prywatnego znacząco rośnie. W takim momencie papiery rządowe stały się swoistą bezpieczną przystanią – zysk może i nie za wysoki, ale realnie nie ma konieczności tworzenia nowych odpisów, finansowania kosztów wakacji kredytowych (tarcza antykryzysowa 4.0) itp. Lata 2021-22 to stopniowy spadek wartości portfeli – narastająca szybko inflacja przekładała się na mniejszą atrakcyjność oprocentowania, które rosło z opóźnieniem, co zmniejszało nacisk na budowę portfeli obligacji rządowych.

Obserwowany w roku 2023 silny, o niemal 15 p.p., spadek inflacji to jednocześnie dynamiczny wzrost zadłużenia Skarbu Państwa ulokowanego w bankach i jednoczesny wzrost potrzeb pożyczkowych kraju. Relatywnie wysokie wtedy oprocentowanie długu publicznego zachęcało do kupowania dłużnych instrumentów skarbowych – na rynku kredytowym pojawił się instrument wsparcia kredytobiorców hipotecznych mający negatywny wpływ na wyniki finansowe banków. Wzrost stóp procentowych również negatywnie wpływał na jakość portfeli banków. Do tego doszły niższe koszty instrumentów dłużnych, bo przecież nie płaci się podatku od aktywów bankowych, a koszt obsługi takiego portfela jest minimalny – szczególnie w zestawieniu ...