Raport specjalny | Obrót gotówkowy – OBERTHUR CASH PROTECTION | Cicha rewolucja w polskim transporcie gotówki

Polska staje się europejskim wzorem w zakresie zielonego bezpieczeństwa w zarządzaniu bankomatami. Od września 2023 r. polskie przepisy nakładają obowiązek instalacji inteligentnych systemów neutralizacji banknotów (IBNS) we wszystkich bankomatach w kraju. Działanie to, mające na celu ograniczenie brutalnych ataków, w rzeczywistości otwiera drogę do głębokiej i trwałej transformacji sektora logistyki gotówki.

To inteligentne zabezpieczenie pozwala ograniczyć zależność od ciężkich, wysokoemisyjnych pojazdów opancerzonych i otwiera drogę dla lżejszych, bardziej elastycznych rozwiązań o mniejszym wpływie na środowisko.

Zrozumieć ślad węglowy tradycyjnego transportu gotówki

Tradycyjny transport gotówki opiera się na ciężkich pojazdach opancerzonych, które zużywają dużo paliwa i generują znaczne emisje CO2. Każdego dnia setki furgonetek przemierzają miasta i tereny wiejskie, aby zaopatrywać bankomaty. Dieselowy pojazd opancerzony zużywa od 20 do 25 litrów paliwa na 100 km, podczas gdy lekki samochód dostawczy zużywa 10-12 litrów. Różnica w śladzie węglowym jest ogromna, gdy pomnożymy te wartości przez liczbę codziennych tras w całym kraju.

Częstotliwość tras również wpływa na środowisko. Wiele bankomatów jest uzupełnianych codziennie, a czasem nawet kilka razy dziennie. Ten rytm, wymuszony względami bezpieczeństwa i obawami o dostępność gotówki, prowadzi do intensyfikacji przewozów i ogromnego zużycia paliwa.

Badanie przeprowadzone przez sieć LINK w Wielkiej Brytanii wykazało, że dystrybucja gotówki stanowi znaczącą część emisji w całym cyklu gotówkowym. Firmy zajmujące się transportem gotówki, świadome tego obciążenia, stopniowo wdrażają programy redukcji swojego śladu węglowego: ekologiczna jazda, optymalizacja tras, floty hybrydowe… Ale te działania opierają się na obecnym modelu i nie rozwiązują istoty problemu.

Systemy IBNS: zmiana paradygmatu

Inteligentne systemy neutralizacji banknotów zmieniają zasady gry. W przypadku włamania lub próby kradzieży urządzenie aktywuje się i oznacza banknoty trwałym tuszem, uniemożliwiając ich wykorzystanie przez przestępców. Technologia ta znacząco zmniejsza atrakcyjność ataków na bankomaty.
We Francji powszechne wdrożenie systemów IBNS doprowadziło do spadku liczby fizycznych ataków na bankomaty o 83% w mniej niż 10 lat. Belgia, Holandia i Szwecja z powodzeniem przyjęły podobne rozwiązania.

Wyposażone w IBNS bankomaty pozwalają bankom wdrażać uproszczone modele logistyczne:

• Wykorzystanie nieopancerzonych, lżejszych i mniej energochłonnych pojazdów w połączeniu z systemami IBNS, takimi jak kasety barwiące do transportu gotówki.
• Zmniejszenie liczby konwojentów – wystarczy jedna osoba.
• Rzadziej przeprowadzane trasy – większe odstępy czasowe dzięki możliwości przechowywania większej ilości gotówki w bankomatach.

Te zmiany bezpośrednio przyczyniają się do zmniejszenia emisji CO2 i poprawy efektywności logistyki.

Europejscy pionierzy

Adopcja lekkich pojazdów i uproszczonych rozwiązań w transporcie gotówki nie jest odległą perspektywą – kilka krajów europejskich już wdrożyło je w praktyce.

Holandia: pojazdy elektryczne i zielona logistyka

W Holandii firmy zajmujące się transportem gotówki wdrożyły lekkie pojazdy użytkowe w połączeniu z systemami IBNS, szczególnie w strefach niskiej emisji.

Dostęp pojazdów z silnikiem diesla do tych stref będzie stopniowo ograniczany od 2025 r. Operatorzy holenderscy przewidzieli te zmiany, wdrażając floty pojazdów elektrycznych lub niskoemisyjnych, połączonych z inteligentnymi systemami zabezpieczania gotówki.

Belgia: bezpieczeństwo poprzez technologię

Belgia była jednym z pierwszych krajów europejskich, które masowo postawiły na systemy IBNS do zabezpieczania transportu gotówki. Od lat 90. XX wieku w Belgii dopuszcza się stosowanie nieopancerzonych pojazdów wyposażonych w inteligentne walizki i automatyczne kontenery neutralizujące. Od momentu wdrożenia tego rozwiązania nie odnotowano żadnych nowych ataków na konwoje z gotówką.

Ukraina: bezpieczny transport w czasie kryzysu

W szczególnych okolicznościach Ukraina dostosowała również swoje praktyki. W obliczu działań wojennych lub poważnych sytuacji kryzysowych ukraińscy operatorzy transportu gotówki wdrożyli bardziej elastyczne i dyskretne modele, wykorzystując lekkie pojazdy w połączeniu z systemami IBNS.
Ten wybór umożliwił im utrzymanie obiegu gotówki oraz zaopatrzenia bankomatów na obszarach wrażliwych, przy jednoczesnym ograniczeniu widoczności konwojów i zapewnieniu skutecznego zabezpieczenia transportowanych środków.

IBNS: optymalizacja tras i wyposażenia

Ochrona bankomatów dzięki systemom IBNS przynosi kluczowe korzyści logistyczne: kasety mogą być ładowane większą ilością gotówki, co zmniejsza częstotliwość uzupełniania, szczególnie w przypadku odległych bankomatów wymagających długich tras. Operatorzy tych urządzeń czują się spokojniejsi, ponieważ inteligentne zabezpieczenia znacząco ograniczają ryzyko ataku. IBNS pozwala również ograniczyć stosowanie ciężkich i energochłonnych sejfów, takich jak modele CEN4, których produkcja i instalacja (beton, wzmocnione struktury) mają wysoki wpływ na środowisko. Wybierając lżejsze rozwiązania, operatorzy zmniejszają zarówno swoje ograniczenia logistyczne, jak i ślad węglowy.

Współdzielenie, dodatkowy sposób optymalizacji

W Europie rośnie tendencja do wspólnego użytkowania bankomatów. Projekty takie jak Geldmaat w Holandii, Batopin w Belgii i Cash Services we Francji łączą bankomaty różnych banków, aby racjonalizować ich lokalizację i optymalizować trasy transportu gotówki.

Dzięki usługom współdzielonia i mniejszej liczbie bankomatów floty transportu gotówki mogą jeszcze bardziej zmniejszyć liczbę wykonanych przejazdów i zużycie paliwa.

Polska w kierunku odpowiedzialnej transformacji

Z prawie 22 000 bankomatów i ludnością wciąż mocno przywiązaną do korzystania z gotówki, Polska dysponuje gęstą i kluczową siecią dostępu do pieniędzy. Od 2023 r. obowiązek wyposażenia bankomatów w systemy IBNS wpisuje kraj w dynamiczny proces podnoszenia standardów bezpieczeństwa i rozwijania rozwiązań dostosowanych do współczesnych wyzwań.

Zmiany regulacyjne otwierają nowe perspektywy, w szczególności możliwość wykorzystania lżejszych pojazdów oraz, pod pewnymi warunkami, realizacji transportu gotówki przez jedną osobę. Te zmiany dają polskim operatorom szansę na budowę bardziej elastycznych i mniej obciążających środowisko modeli zarządzania gotówką, przy jednoczesnym spełnieniu wysokich wymagań dotyczących bezpieczeństwa.

Opory do przezwyciężenia

Pomimo licznych korzyści, istnieją pewne obawy:

• Początkowe koszty wyposażenia bankomatów i flot.
• Zmiany organizacyjne i kulturowe.
• Obawy dotyczące niezamierzonych uruchomień systemu.

Przeszkody te można przezwyciężyć dzięki szkoleniom, komunikacji i rygorystycznej analizie zwrotu z inwestycji. Doświadczenia europejskie pokazują, że korzyści w zakresie bezpieczeństwa i kosztów logistycznych zdecydowanie przewyższają początkowe wydatki.

Wnioski: szansa, którą warto wykorzystać

Polska stoi u progu rewolucji logistycznej, która może uczynić ją wzorem w Europie Środkowej. Pełna integracja systemów IBNS w strategii transportu gotówki pozwoli krajowi znacząco zmniejszyć ślad węglowy, jednocześnie wzmacniając bezpieczeństwo obrotu gotówkowego. Dla sektora bankowego to szansa na połączenie rentowności, bezpieczeństwa i odpowiedzialności społecznej. Zielone bezpieczeństwo bankomatów nie jest już opcją – to strategia przyszłości. Banki, firmy transportu gotówki i władze publiczne mają wszystko do zyskania, angażując się w tę bezpieczną i zrównoważoną ścieżkę już dziś, dla dobra wszystkich obywateli