Bankowość i Finanse | Regulacje | Nowe podejście do ryzyka rynkowego w wymogach kapitałowych banków

Joanna Tylińska

W2012 r. Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego zainicjował gruntowny przegląd minimalnych wymogów kapitałowych z tytułu ryzyka rynkowego w księdze handlowej (fundamental review of the trading book – FRTB). Stosowane kryteria uznano za niedoszacowane wobec posiadanych przez banki portfeli handlowych i generowanego przez nie ryzyka.

Ostateczny kształt rekomendacji, z uwzględnieniem doświadczeń z globalnego kryzysu finansowego 2018 r., przyjęto 25 lutego 2019 r., a poszczególne kraje zyskały czas na jego wdrożenie od 2022 r. Nowy dokument zastąpił wcześniejszą wersję standardu, opublikowaną w styczniu 2016 r. FRTB obejmuje bardziej zaawansowane techniki pomiaru ryzyka, mające za cel lepsze dostosowanie narzutów kapitałowych do rzeczywistego ryzyka, na jakie narażone są banki w swojej działalności na rynkach kapitałowych.

Standard uwzględnia rekomendacje Komitetu Bazylejskiego z 2016 r., określając jasną granicę pomiędzy księgą handlową a księgą bankową, dodatkowo wyznaczając oddzielne wymogi kapitałowe dla czynników ryzyka uznawanych za niemożliwe do modelowania dla banków stosujących modele wewnętrzne oraz rozbudowaną metodę standardową opartą na ryzyku.

W korekcie standardu z 2019 r. dodano przede wszystkim uproszczoną metodę standardową do stosowania przez banki posiadające małe lub nieskomplikowane portfele handlowe, określono także zakres ekspozycji podlegających wymogom kapitałowym z tytułu ryzyka rynkowego. Komitet poprawił w metodzie standardowej podejście do ryzyka walutowego i instrumentów indeksowanych oraz wagi ryzyka stopy procentowej, ryzyka walutowego i niektórych ekspozycji podlegających ryzyku spreadu kredytowego. Dokonano również zmian procesu oceny modeli wewnętrznych oraz zmiany w wymaganiach dotyczących identyfikacji czynników ryzyka kwalifikujących się do modelowania wewnętrznego.

Wymogi kapitałowe z tytułu ryzyka rynkowego w UE

Dla banków w Unii Europejskiej, ze względu na szacowany duży wzrost wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka rynkowego wynikający z wytycznych Komitetu Bazylejskiego, wprowadzono w 2019 r. Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/876 jedynie wymóg sprawozdawczy w tym zakresie, wyłączając jednocześnie z niego banki posiadające mały portfel handlowy (do 10% aktywów i nie większy niż 500 mln euro). Wprowadzenie wiążących wymogów w zakresie funduszy własnych opartych na nowych standardach pozostawiono odrębnemu wnioskowi ustawodawczemu, po ocenie ich wpływu na instytucje w UE.

Opublikowane 19 czerwca br. w Dzienniku Urzędowym UE Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1623 (CRR3) zmienia istniejące przepisy dotyczące ryzyka rynkowego, ze szczególnym naciskiem na wdrożenie nowych standardów FRTB jako wiążących wymogów kapitałowych. W ten sposób UE jest jedną z pierwszych głównych jurysdykcji, które zakończyły wdrażanie standardów bazylejskich. Z uwagi na brak jednolitego wdrażania standardów we wszystkich jurysdykcjach będących członkami Komitetu Bazylejskiego oraz szacowane znaczne zwiększenie wymogów w zakresie funduszy własnych z tytułu ryzyka rynkowego w przypadku niektórych rodzajów działalności związanych z obrotem i animacją rynku, ważnych dla gospodarki UE, Komisja Europejska odroczyła do 1 stycznia 2026 r. rozpoczęcie stosowania gruntownego przeglądu portfela handlowego (FRTB). Zbyt wczesne wprowadzenie nowych zasad, jej zdaniem, w ostatecznym efekcie może szkodzić równym warunkom działania europejskich banków na poziomie międzynarodowym i osłabić globalną stabilność finansową. Opóźnienie daty rozpoczęcia stosowania tych regulacji ma dać KE czas na ocenę rozwoju sytuacji na arenie międzynarodowej i rozważenie kolejnych kroków.

W nowym rozporządzeniu CRR3, zgodnie z ostatecznymi standardami FRTB, wdrożono rozgraniczenie między portfelem handlowym a portfelem bankowym poprzez określenie wykazu instrumentów, które należy przypisać do każdego z nich.

W nowej regulacji znacząco ograniczono możliwość przenoszenia transakcji między księgami bankową i handlową, co zostanie doprecyzowane w wytycznych Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego (EBA). Zamiar obrotu pozostaje głównym kryterium przypisania do księgi handlowej. Przeniesienie pozycji między księgami nie skutkuje zmniejszeniem wymogu kapitałowego, a wymaga zgody organu nadzoru oraz ujawnień. Dodatkowy wymóg kapitałowy w wysokości różnicy wymogów musi być utrzymywany do terminu zapadalności danej pozycji lub w terminie krótszym, ale wyłącznie za zgodą nadzorcy.

Dodatkowo umożliwiono bankom przypisanie do portfela bankowego, z zastrzeżeniem zatwierdzenia przez organ nadzoru, niektórych instrumentów zwykle przechowywanych w portfelu handlowym, w tym notowanych instrumentów kapitałowych, jeżeli pozycje w nich nie są przeznaczone do obrotu ani nie zabezpieczają pozycji przeznaczonych do obrotu.

Zgodnie z art. 325 rozporządzenia CRR, bank oblicza na dotychczasowych zasadach wymogi w zakresie funduszy własnych z tytułu ryzyka rynkowego dla wszystkich pozycji portfela handlowego oraz pozycji portfela bankowego obciążonych ryzykiem walutowym lub ryzykiem cen towarów, zgodnie z następującymi metodami:

• a) metodą standardową – będącą sumą wymogów: z tytułu ryzyka pozycji, ryzyka walutowego i ryzyka cen towarów;
• b) metodą modeli wewnętrznych (IRB) do kategorii ryzyka, dla których instytucja otrzymała zezwolenie od nadzorcy ...