Bank i Klient: Bankowość cienia

Grzegorz Brudziński

Nie jest to jedyny zwrot akcji, który nas czeka. Wraz z wchodzeniem w życie od nowego roku regulacji Bazylei III będzie też rosła w sektorze bankowym pokusa do przenoszenia najbardziej ryzykownej działalności do sektora nieregulowanego, a wtedy znów shadow banking zapewne zmieni swój odcień. Czy możliwe jest zatem znalezienie wspólnego mianownika? Pierwszy problem, jaki napotykamy, gdy staramy się określić skalę zjawiska określanego jako shadow banking, to oczywiście brak odpowiednich danych ilościowych, co akurat nie powinno być wielką niespodzianką. Sami zainteresowani wolą ciszę na swój temat, a oficjalne statystki nie w pełni radzą sobie z tym problemem. Jako najlepsze źródła informacji o charakterze makroekonomicznym uchodzą bilanse banków centralnych, a zwłaszcza jedna ich pozycja – pozostali pośrednicy kredytowi. Takie podejście prezentuje w swoich materiałach Rada Stabilności Finansowej – Financial Stability Board, która do końca tego roku powinna przedstawić propozycje rozwiązań dotyczących równoległego systemu bankowego. Inaczej mówiąc, co się mieści w kategorii „inni” lub „pozostali pośrednicy kredytowi” jest w szerokim podejściu roboczym traktowane jako shadow banking.

W tym obszarze właśnie FSB sugeruje odpowiednim władzom prowadzenie stałego monitoringu, aby wychwytywać podmioty lub działalności, które notują ponadprzeciętną stopę zwrotu. Wynik lepszy niż benchmark może sugerować, że taka właśnie działalność jest związana z funkcjonowaniem w równoległym systemie bankowym. To jest podejście od strony makroekonomicznej, które w ocenie FSB powinno iść w parze także z podejściem mikroekonomicznym. Tu naturalnym adresatem są instytucje odpowiedzialne za nadzór nad rynkiem, które wiedzą o zjawiskach związanych z shadow banking mogą czerpać chociażby od podmiotów z sektora regulowanego czy z ich bilansów. Te dwa spojrzenia na shadow banking odzwierciedlają spojrzenie na rozwijaną w ostatnich latach koncepcję nadzoru makro i mikroostrożnościowego.

O jakim rządzie wielkości mówimy

Praktycznie każdy autor zajmujący się problematyką shadow banking prezentuje mocno różniące się szacunki, nawet jeśli punktem startu są statystyki banków centralnych. Nie jest to jednak doskonałe źródło nawet w przypadku kwestii bezpośrednio związanych z prowadzeniem polityki monetarnej. Przykładem mogą tu być problemy ECB z oszacowaniem rozmiarów rynków repo, na których finansują się banki komercyjne. Kolejny problem, który napotykają badacze to kwestia klasyfikacji, jaką działalność czy jaką grupę podmiotów należy zaliczyć właśnie do systemu równoległego. Różnice rzędu kilku bilionów dolarów nie są tu niczym niezwykłym.

Antoine Bouveret (An Assessment of the Shadow Banking Sector in Europe) szacuje, że jeśli uwzględnić fundusze typu hedge fund oraz fundusze notowane na giełdach to w IV kw. 2010 r. rozmiary systemu równoległego w Europie sięgają 13 bln USD, a w Stanach Zjednoczonych 15,8 bln USD. Jeśli odniesiemy te dane do pasywów systemu bankowego to na Starym Kontynencie sięgają one 30 proc., a w przypadku banków amerykańskich aż 130 proc. Nieco inne spojrzenie znajdziemy w publikacji ECB, gdzie shadow banking jest szacowany w wysokości połowy aktywów sektora bankowego strefy euro, podczas gdy po drugiej stronie oceanu miał odpowiadać wielkości jego aktywów. Czyżby zatem shadow banking był głównie zagrożeniem dla Stanów Zjednoczonych? Odpowiedź brzmi niekoniecznie. Do shadow banking zaliczana jest zwykle sekurytyzacja, która w amerykańskim systemie finansowym odgrywa znacznie większą rolę niż w strefie euro. Przed kryzysem było to 12 proc. amerykańskiego PKB, a w państwach unii walutowej 5 proc. PKB. (Bakk-Simon i inni, Shadow Banking in the Euro Area: An Overview, ECB Occasional Paper No 133, April 2012). Podejście do sekurytyzacji sygnalizuje prócz tego różnicę między kontynentalnym a amerykańskim modelem bankowości co znakomicie pokazuje nastawienie do finansowania np. klientów korporacyjnych. O ile w modelu kontynentalnym bank będzie dążył do powiększenia sumy bilansowej poprzez bezpośrednie udzielenie kredytu, to w modelu anglosaskim finansowanie klienta korporacyjnego opierać się będzie na emisji papierów dłużnych, których nabywcą może być spółka zaliczana do shadow banking. Te dwa modele rzutują zatem na rozmiary sumy bilansowej banków, a tym samym na skalę działalności „pozostałych pośredników kredytowych”, czyli na rozmiary równoległego systemu finansowego w roboczym określeniu tego zjawiska. Tu zapewne kryje się odpowiedź na pytanie, dlaczego rozmiary shadow banking są większe w Stanach Zjednoczonych ...