15-lecie Forum Technologii Bankowych: Blockchain – nowe wyzwania dla prawa i biznesu

Sławomir Żółtek
dr hab. nauk prawnych, kierownik Centrum Badań nad Prawnymi Aspektami Technologii Blockchain działającego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego

Sam blockchain to zdecentralizowana i rozproszona w sieci baza (rejestr) danych. Jej cechy charakterystyczne to brak centralnego miejsca przechowywania informacji oraz wykorzystanie architektury peer-to-peer (P2P), przez co baza jest bezstronna i w znacznym stopniu odporna na ataki. Tym samym blockchain zapewnia bardzo wysoki poziom bezpieczeństwa, gdyż raz zakodowana informacja pozostaje w rejestrze na zawsze i co do zasady nie może być usunięta ani sfałszowana. Dzieje się tak m.in. dlatego, że w systemie blockchain te same informacje zapisywane są u wszystkich uczestników (wspomniane P2P).

Początków idei wiążących się z blockchain, wbrew panującym opiniom, należy szukać w drugiej połowie XX w. – tak w teoriach dotyczących różnych modeli baz danych, jak i w szeroko rozumianej kryptografii. Odkrycia ostatniego półwiecza w tej ostatniej dyscyplinie są nie do przecenienia dla rozwoju blockchain, żeby wspomnieć chociażby o funkcjach hashujących czy kryptografii klucza publicznego. Faktem jest też, że dynamiczny rozwój systemów rozproszonych wiąże się z fenomenem kryptowalut. Historia najbardziej znanej kryptowaluty, tj. bitcoina, rozpoczęła się w 2008 r. wraz z pracą osoby o kryptonimie Satoshi Nakamoto „Bitcoin: A Peer-to-peer Electronic Cash System”. Kolejnym krokiem było zaś uruchomienie w 2009 r. sieci bitcoin, która – oparta właśnie na blockchain – w sposób dostrzegalny wpłynęła na popularność tak kryptowalut, jak i samej technologii, na której są one oparte.

Wymuszanie zmian

Nie można zaprzeczyć, że blockchain wymusza zmiany w myśleniu o prawie, a w konsekwencji wpływa na samych prawników, którzy muszą dostosować się do potrzeb swoich klientów. Przykładowo, rozwój tej technologii w ostatnich latach bardzo wzmógł internacjonalizację działań kancelarii prawnych. Najlepszym przykładem tego jest chociażby wybór jurysdykcji do optymalnego prowadzenia działalności klienta (mowa tu m.in. o zakładaniu i prowadzeniu spółek na Malcie czy w Szwajcarii). Pozyskiwanie inwestorów dla przedsięwzięć lokowanych za granicami kraju, w innych porządkach prawnych, również staje się codziennością. Nie trzeba przekonywać jak karkołomne konstrukcje prawne muszą zostać do takich inicjatyw wykorzystane. Do niedawna szeroko zakrojona działalność poza granicami Polski była przywilejem największych i najbogatszych inwestorów. Jednakże przez narastającą tokenizację (tj. przeniesienie praw do określonych dóbr na formę cyfrową i zapisanie informacji na ich temat oraz warunków ich posiadania w tzw. tokenie, który może, acz nie musi, być przedmiotem swobodnego obrotu) sytuacja ulega znaczącym ...