XXVI Ranking Banków Miesięcznika Finansowego BANK 2021 | W nadzwyczajnych warunkach banki skuteczne w działaniu

Katarzyna Pawlik
Doradca Zarządu, Zespół Ekonomiczno-Regulacyjny Związek Banków Polskich

Właściwie niemal cały zeszły rok (z wyjątkiem pierwszych dwóch miesięcy) miał wyjątkowy charakter. Praktycznie prawie wszelkie działania w sferze publicznej, w tym także regulacyjne wobec sektora bankowego, były nacelowane na zarządzanie kryzysem spowodowanym pandemią i ograniczanie negatywnych skutków całkowitego wywrócenia do góry nogami dotychczasowych warunków prowadzenia działalności gospodarczej, funkcjonowania relacji społecznych, funkcjonowania instytucji państwowych, szkół, uczelni, służby zdrowia etc. Z tego też powodu przez większą część ubiegłego roku trudno było mówić o normalnym zarządzaniu, prowadzeniu biznesu, bardziej było to adaptowanie się do nowych warunków, aktywne zarządzanie bardzo szybko zachodzącymi zmianami.

Dotyczyło to także sektora bankowego. Bardzo wiele uwagi zostało poświęcone nie tyle normalnemu prowadzeniu biznesu bankowego, co właściwie nadzwyczajnym działaniom służącym wsparciu klientów bankowych, zarówno środkami własnymi, jak i pośrednicząc w pomocy kierowanej do nich przez państwo. Najistotniejsze w tych warunkach było, że banki po raz kolejny okazały się skuteczne w działaniu także w nadzwyczajnych warunkach i nie szczędziły sił i funduszy na pomoc gospodarce, przedsiębiorcom, klientom indywidualnym. Nie można nie wspomnieć o natychmiastowym uruchomieniu przez banki moratoriów kredytowych, jak tylko dotarła do Polski pandemia. Było to działanie znacznie wyprzedzające decyzje podjęte przez europejskiego regulatora w celu określenia spójnych zasad ich funkcjonowania w skali UE.

Banki brały także udział w opracowaniu platformy w dystrybuowaniu środków finansowych skierowanych przez państwo do gospodarki i silnie wspierały proces dostarczenia pomocy dla przedsiębiorców w formie kolejnych tarcz finansowych kierowanych przez rząd do gospodarki. To świadczyło nie po raz pierwszy o społecznej odpowiedzialności tych podmiotów, co stało też w sprzeczności z często zbyt łatwo wysuwanymi tezami o bezduszności i materialistycznym podejściu polskich banków. Kosztów zaangażowania banków nie sposób przeliczać na złotówki, ale nie ulega wątpliwości, że były one wysokie. Bez nich wyniki sektora w 2020 r. wyglądałyby nieco inaczej. Banki postawiły do dyspozycji środki i aktywa, które mogły być najlepiej wykorzystane w tej trudnej sytuacji z punktu widzenia gospodarki.

Istotny wpływ na prowadzenie biznesu bankowego w 2020 r. miało właśnie udzielenie przez państwo wsparcia wielu podmiotom gospodarczym w związku ze stratami poniesionymi w okresie pandemii. To spowodowało utrzymanie dobrej kondycji wielu klientów oraz dostęp do pieniędzy, które wyparły zainteresowanie kredytem bankowym.

Innym olbrzymim wyzwaniem dla sektora bankowego stało się sprostanie konsekwencjom trzykrotnej obniżki stóp procentowych dokonanej przez Radę Polityki Pieniężnej, co całkowicie zmieniło rentowność prowadzonej działalności bankowej. Równocześnie regulatorzy obniżyli wymogi kapitałowe dla banków, eliminując zwłaszcza obowiązek utrzymywania bufora ryzyka systemowego. Tym samym osiągany dziś współczynnik wypłacalności mówi co innego, niż miało to miejsce jeszcze na koniec 2019 r. W końcu, wielkość zysku banku wypracowanego w 2019 r. nie dawała informacji akcjonariuszom o możliwości uzyskania dywidendy, gdyż obniżkom wymogów kapitałowych towarzyszyło zalecenie regulatorów i nadzorców, aby banki zatrzymały cały zysk i nie wypłacały dywidendy.

Mówiąc o sytuacji banków w Polsce, nie można nie wspomnieć o wpływie nierozwiązanego problemu walutowych kredytów mieszkaniowych na wyniki niektórych podmiotów, który uwidocznił się zwłaszcza w kontekście 2020 r.

W tegorocznym zestawieniu, po roku przerwy, wracają nie­które instytucje finansowe nieuwzględnio­ne w XXV Rankingu, a inne się w nim nie pojawią, ze względu na zmiany na polskim rynku finansowym lub odmowę wzięcia udziału w naszym ba­daniu. Metodologia i wskaźniki użyte do analiz nie uległy zasadniczym zmianom.

Powyższy wstęp jest istotny z punktu widzenia dalszej analizy wyników finansowych banków, gdyż w porównaniu do ubiegłorocznego zestawienia nastąpiły istotne przetasowania w pozycjach zajmowanych przez różne instytucje finansowe. Dla celów przygotowania XXVI Rankingu Banków Miesięcznika Finansowego BANK redakcja ponownie zwróciła się do banków, których suma bilansowa na koniec 2020 r. przekraczała 1,5 mld zł, o wypełnienie specjalnie na ten cel przygotowanej ankiety. Dodatkowo posiłkowano się danymi dostępnymi w finansowych sprawozdaniach rocznych tych podmiotów, które są powszechnie dostępne dla klientów instytucji finansowych.

Uczestnictwo w ankiecie miało charakter nieobligatoryjny, więc tym bardziej należy podkreślić chęć udziału i zaprezentowania swoich danych również przez mniejsze banki (nienależące do największej dziesiątki instytucji finansowych działających na polskim rynku), a także przez podmioty, które w związku z obecnymi trudnymi warunkami prowadzenia biznesu, osiągnęły słabsze wyniki w ubiegłym roku. Jak powszechnie wiadomo, transparentność informacji i dostępność danych, zwłaszcza w kontekście sektora bankowego, jest elementem o bardzo istotnym znaczeniu dla zaufania do danej instytucji finansowej.

Oczywiście banki notowane na giełdzie mają obowiązek publikowania swoich sprawozdań finansowych, a ponadto wszystkie banki powinny zamieszczać informacje o osiąganych wynikach finansowych dla klientów, aby mogli oni poznać sytuację finansową danego podmiotu, z którym zamierzają współpracować, a szczególnie w którym mają ulokować swoje wolne środki finansowe. W rankingu nie prezentujemy informacji stanowiących w jakimkolwiek stopniu złamanie tajemnicy bankowej. Jednakże można powiedzieć, że udział poszczególnych banków w przygotowywanym przez „Miesięcznik Finansowy BANK” zestawieniu stał się de facto dodatkowym elementem prowadzonej przez banki przejrzystej polityki informacyjnej względem klientów.

Warto jednak pamiętać, że w przypadku ubiegłorocznej edycji rankingu redakcja korzystała jedynie z danych ogólnie dostępnych opublikowanych przez banki w sprawozdaniach finansowych, ponieważ ze względu na strategiczne zmiany w organizacji systemu pracy i obsługi klientów wielu instytucji, w związku z kryzysem wywołanym pandemią COVID-19, nie mieliśmy śmiałości występować do tych instytucji z prośbą o wypełnienie dodatkowej ankiety. Stąd też w tegorocznym zestawieniu, po roku przerwy, wracają niektóre instytucje finansowe nieuwzględnione w XXV Rankingu, a inne się w nim nie pojawią, ze względu na zmiany na polskim rynku finansowym lub odmowę wzięcia udziału w naszym badaniu. Jednakże dla zachowania ciągłości i porównywalności naszego zestawienia, metodologia i wskaźniki użyte do poszczególnych analiz nie uległy zasadniczym zmianom.

W rankingu ujęto skonsolidowane wyniki finansowe 15 banków za 2019 r. oraz za 2020 r. W zestawieniu ubiegłorocznym porównywaliśmy wskaźniki 17 podmiotów, z czego 4 nie występują w tym roku. W prezentowanych tabelach znalazły się jednak 2 instytucje, nieujęte w poprzedniej edycji: Bank Spółdzielczy w Brodnicy i Santander Consumer Bank. Chcemy dodatkowo wyrazić słowa uznania za udział przedstawicieli właśnie sektora lokalnych instytucji finansowych w rankingu – Banku Spółdzielczego w Brodnicy, który jest najmniejszym pod względem sumy bilansowej i zakresu działalności prezentowanym przez nas bankiem, a także jednego z dwóch banków zrzeszających – SGB-Bank SA. Bankowość spółdzielcza stanowi bowiem bardzo ważny element polskiego rynku finansowego, więc tym bardziej należy podkreślić pojawienie się tych instytucji w naszym zestawieniu.

Na koniec 2020 r. na polskim rynku funkcjonowało 30 banków komercyjnych, podczas gdy jeszcze kilka lat temu ich liczba wynosiła ok 50. Obecny stan jest przede wszystkim skutkiem łączenia się banków w trudnych warunkach regulacyjnych, w jakich przyszło im działać dziś w Polsce. Wysokie obciążenia z tytułu podatku bankowego, wpłat na Bankowy Fundusz Gwarancyjny, środowisko niskich stóp procentowych powodowały, że łączna liczba banków komercyjnych prawdopodobnie w najbliższych latach będzie ulegać dalszemu zmniejszeniu.

Wśród tych 30 banków komercyjnych znajdują się też 4 banki hipoteczne, które nie przyjmują depozytów klientowskich, świadczą ograniczony zakres usług finansowych, ale jednocześnie muszą one dziś funkcjonować w tej formie z racji obowiązującego reżimu prawnego w zakresie emisji listów zastawnych. Są to jednak relatywnie małe podmioty. Można także dodać, że na liście banków jest też specyficzna instytucja, jaką jest dziś Bank BPH, a więc bank, który nie prowadzi już nowej akcji kredytowej, lecz skupia swoją działalność na zarządzaniu portfelem walutowych kredytów mieszkaniowych, które nie zostały przejęte przez inny bank w chwili przenoszenia pozostałych aktywów tego banku przez bank przejmujący. Funkcjonują też 2 banki specjalistyczne jako banki samochodowe. Po wyłączeniu tych specyficznych podmiotów, faktyczna liczba banków komercyjnych świadczących usługi bankowości uniwersalnej jest zatem jeszcze mniejsza i w zdecydowanej większości, żeby nie powiedzieć, niemal w całości, jest reprezentowana w niniejszym rankingu.

W relacji do całego sektora bankowego 15 zaprezentowanych banków (komercyjnych i spółdzielczych) stanowi dokładnie 71% jego aktywów.

Ranking banków w XXVI edycji w poszczególnych kategoriach

LIDER EFEKTYWNOŚCI SEKTORA BANKOWEGO W POLSCE

Pierwszą i najważniejszą kategorią prezentowaną w rankingu jest porównanie efektywności działania poszczególnych banków. Przy wydawaniu werdyktu, podobnie jak w ubiegłym roku, zostało wziętych pod uwagę 5 czynników: dynamika przychodów podstawowych (obejmujących dochody odsetkowe, wynik z prowizji i opłat, dochody z pozycji wymiany i wynik z instrumentów finansowych) w ostatnim roku w stosunku do wyniku z 2019 r., wysokość wskaźników ROE, ROA, poziom wskaźnika C/I w 2020 r. oraz koszt ryzyka (rozumiany jako stosunek utworzonych odpisów do sumy aktywów banku).

Tworząc ranking, docenialiśmy oczywiście wyższe tempo wzrostu przychodów, wyższe wskaźniki ROE i ROA, niższy poziom C/I oraz niższy koszt ryzyka. Nie wartościowaliśmy przy tym każdego czynnika efektywności dla celów finalnego zestawienia odrębnie, uznając wszystkie analizowane elementy za równie ważne. Przyznawaliśmy punkty każdemu bankowi dla każdego czynnika odrębnie, na podstawie jego uporządkowania w rankingu. Bank najlepszy uzyskiwał 15 punktów (w zeszłorocznym zestawieniu było to odpowiednio 17 punktów), najsłabszy 1 pkt. za dany czynnik. Finalny wynik banku stanowi zaś średnią liczbę punktów wyliczoną dla wszystkich 5 czynników. Tym samym lider rankingu, który byłby absolutnym dominatorem klasyfikacji, mógł teoretycznie otrzymać maksymalnie 15 punktów w klasyfikacji końcowej.

W tym miejscu, po długim wstępie dotyczącym środowiska działalności banków, szczegółowym opisie metodologii, nie pozostaje nam nic innego, jak przestać trzymać wszystkich zainteresowanych w niepewności i ogłosić zwycięzcę XXVI Rankingu Banków Miesięcznika Finansowego BANK w kategorii „Lider efektywności sektora bankowego w Polsce” – ING Bank Śląski SA. Ogromne gratulacje dla banku za uzyskany wynik 13,6 pkt. i osiągnięte pierwsze miejsce w zestawieniu. Warto nadmienić, że rosnąca pozycja ING BŚ stanowi efekt konsekwentnie realizowanej strategii biznesowej, stawianie na wzmocnienie swojej pozycji jako lidera nowoczesnej bankowości, z silnym naciskiem na działania na rzecz zrównoważonego rozwoju. W poprzednich edycjach rankingu bank ten piął się stopniowo do góry, aby ostatecznie z uzyskanego w ubiegłym roku ex aequo z innym podmiotem drugiego miejsca stać się niekwestionowanym liderem z dużą przewagą – aż o 3 pkt. – nad kolejnym miejscem w rankingu. Aby podkreślić skalę przewagi ING BŚ, warto w tym miejscu zauważyć, że różnice punktowe między kolejnymi najlepszymi bankami w rankingu są już zdecydowanie niższe i zwykle wynoszą w granicach 0,2-0,6 pkt. proc.

ING Bank Śląski uzyskał bardzo wysokie noty praktycznie w każdej kategorii, w tym najwyższą za procentowy wzrost przychodów podstawowych w skali roku oraz drugą za wskaźniki ROE i ROA.

Jak wspomnieliśmy, ING BŚ bardzo dba o bycie postrzeganym jako bank nowoczesny, z innowacyjną ofertą dla klientów. W tym miejscu można wspomnieć choćby o takich usługach, jak Robo-doradca Investo – zautomatyzowana usługa doradcza w zakresie funduszy inwestycyjnych, dostępna w bankowości internetowej i mobilnej Moje ING, czy konto na selfie – usługa zdalnego zakładania rachunku za pośrednictwem bankowości mobilnej Moje ING – wideoweryfikacja z wykorzystaniem kamery w telefonie, czy zdalna identyfikacja tożsamości klienta w ramach ING Business, oparta na biometrii, dzięki której spółki mogą otworzyć konto w 100% zdalnie, bez konieczności kontaktu z doradcą czy wizyty w oddziale. ING BŚ umożliwia również zlecanie przelewów z rachunków w innych bankach klientom, którzy korzystają z usługi „Dodaj konto z innego banku” w bankowości internetowej i mobilnej Moje ING.

Drugą pozycję w zakresie efektywności działania zajął w 2020 r. BNP Paribas Bank Polska SA z wynikiem 10,6 pkt. Jest to znaczna zmiana w porównaniu do wyniku z roku ubiegłego, gdyż bank ten awansował aż z 7. miejsca. Na taki skok wpływ miał jeden z najwyższych poziomów w sektorze wskaźnika ROE i ROA, a także dość niski procentowy koszt ryzyka. Jednakże analizując wyniki tego banku, widać wyraźnie, że głównym obszarem do poprawy jest zarządzanie relacją kosztów do dochodów.

Czym BNP Paribas może się pochwalić w ramach swojej unikalnej, innowacyjnej oferty? Otóż pisać można wiele, ale przede wszystkim należy wspomnieć o systemie bankowości internetowej GOonline Biznes, dedykowanym dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz korporacji, który został zaprojektowany w najnowocześniejszej architekturze opartej na mikroserwisach i z wykorzystaniem bieżących trendów UX/UI. Jest on częścią omnikanałowego ekosystemu GO Biznes. Dodatkowo Bank BNP Paribas jest pierwszym bankiem na świecie, który wszedł we współpracę z twórcami Booksy. Dzięki temu każdy – nie tylko obecni klienci – może umówić wizytę w 100 wytypowanych placówkach banku poprzez aplikację. Ta innowacyjna metoda pozwala na oszczędność czasu oraz zachowanie norm bezpieczeństwa, zwłaszcza w dobie pandemii. Na koniec wspomnimy jeszcze o usłudze Paperless Leasing, dzięki której klienci mogą bezpiecznie podpisać umowę leasingową zdalnie, na każdym urządzeniu z dostępem do internetu, bez konieczności wideoweryfikacji, logowania lub instalowania dodatkowych aplikacji. Podpis elektroniczny jest potwierdzony certyfikatem kwalifikowanym eIDAS, wystawionym przez zaufaną trzecią stronę (TTP).

Trzecie miejsce rankingu stanowi również spory awans w porównaniu z rokiem ubiegłym (skok z 5. pozycji), a widać, że bank ten ma spore ambicje na wyższą lokatę, gdyż jego strata do drugiego miejsca wyniosła zaledwie 0,4 pkt. proc. Mowa tu o mBank SA, który swój wynik 10,2 pkt. zawdzięcza przede wszystkim bardzo wysokiej procentowej zmianie przychodów podstawowych w skali roku, oraz niskiemu wskaźnikowi C/I. W obu tych kategoriach bank ten zajmował drugą pozycję w zestawieniu. Niestety słabiej sytuacja wygląda, jeśli przyjrzymy się pozimowi ROE, ROA i kosztowi ryzyka. W tych obszarach nastąpiło znaczne pogorszenie w porównaniu do wyników z 2019 r. Pytanie zatem, na ile osiągnięte przychody banku nie idą kosztem zwiększonego apetytu na ryzyko i jakie to będzie miało przełożenie na przyszłe wyniki?

Jednak skupiając się na pozytywach, należy wspomnieć, że mBank wychodząc naprzeciw potrzebom klientów w 2020 r. udostępnił w swojej aplikacji mobilnej możliwość samodzielnego zareklamowania najczęściej pojawiających się problemów, jak np. nieudanych płatności kartą, wpłat, przelewów ...