Wydarzenia i Opinie. Forum Bankowo-Samorządowe 2019: Naturalni partnerzy

Forum pomaga samorządom zdobyć partnerów wspomagających je w realizacji ich misji, bankom zaś dostosować ofertę do oczekiwań rynku. Umożliwia także wypracowanie wspólnego stanowiska w ewentualnych sprawach wymagających odpowiedniego dostosowania rozwiązań legislacyjnych.

– Forum Bankowo-Samorządowe, organizowane od ponad 10 lat przez Związek Banków Polskich we współpracy z kluczowymi organizacjami samorządu terytorialnego, to miejsce dialogu międzysektorowego. Jest otwarte dla wszystkich zainteresowanych – zarówno z obu bezpośrednich strategicznych środowisk, jak i ich otoczenia gospodarczego – powiedział Arkadiusz Lewicki, dyrektor Zespołu ds. Programów Publicznych i Środowisk Gospodarczych Związku Banków Polskich, koordynator Forum Bankowo-Samorządowego. 

Zdaniem Pawła Tomczaka, dyrektora Biura Związku Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej, Forum Bankowo-Samorządowe jest narzędziem ułatwiającym sprawną komunikację pomiędzy sektorami. – Wyzwania stojące przed jednostkami samorządu terytorialnego są również często wyzwaniami, na które gotowy musi być sektor bankowy, finansujący inwestycje i rozwój samorządów. Związek Gmin Wiejskich RP dostrzega korzyści, jakie przynosi organizacja forum, dlatego co roku współpracuje ze Związkiem Banków Polskich przy tej inicjatywie – stwierdził.

Współautorzy rozwoju 

Minione dziesięć lat jednoznacznie potwierdziło, jak istotną rolę odgrywa sektor bankowy w funkcjonowaniu jednostek samorządu terytorialnego i jak wiele można osiągnąć dzięki współpracy – twierdzą lokalni włodarze. To właśnie instytucje finansowe, które znakomicie dostosowały się do potrzeb lokalnych społeczności, są współautorami ich dynamicznego rozwoju. Jednostki samorządu terytorialnego zawsze były i pozostają strategicznym klientem sektora bankowego, który z kolei jest głównym partnerem finansowym samorządów (ponad 95% długu sektora to należności bankowe, głównie kredyt). Wartość należności samorządów w portfelu bankowym wyniosła na koniec III kw. ub.r. ponad 86 mld zł, a wartość powierzonych depozytów w tym samym okresie – niemal 30 mld zł. 

Lokalni włodarze w Polsce rozsądnie zarządzają finansami, a ich osiągnięcia są powodem do dumy – oceniają z kolei bankowcy. Największe inwestycje rozwojowe podejmowane są właśnie przez samorządy. Dlatego poważnym zadaniem dla sektora JST jest pozyskiwanie na te inwestycje środków zewnętrznych, również w postaci kredytu bankowego. Jeszcze w trakcie obecnej, kończącej się perspektywy finansowej UE planowane są przedsięwzięcia, do których realizacji niezbędne jest wsparcie sektora bankowego. 

Instytucje finansowe deklarują gotowość podjęcia tego wyzwania, choć w obecnej sytuacji ekonomicznej nie będzie to łatwe. Sektor bankowy musi wszak przygotować się na spowolnienie gospodarcze, którego pierwsze symptomy są już zauważalne. Zarówno przedsiębiorcy, jak i samorządowcy nie mają wątpliwości, że okres prosperity zbliża się ku końcowi i będzie musiał ustąpić miejsca recesji. W dodatku polski sektor bankowy jest przeregulowany i obciążony najwyżej w Europie, co bez wątpienia wpłynie na dostępność środków finansowych, także dla JST. Bardzo ważnym partnerem w takiej dyskusji będzie Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, ponieważ lokalne władze będą potrzebować kredytu na realizację projektów rozwojowych.

Nadchodzą lata chude

W ocenie bankowców, wspólnym wyzwaniem dla obu środowisk w najbliższym czasie będą kwestie finansowe. Sektor finansowy jest zaniepokojony pogarszającą się sytuacją finansową JST. Ich zadłużenie dynamicznie rośnie, tylko na przestrzeni minionego roku zwiększyło się o ponad 30%. Banki, z racji rosnących obciążeń, będą musiały racjonować kapitał i akcję kredytową, również wobec samorządów. W ostatnich ośmiu latach bilanse banków wzrosły o ponad 60%, natomiast poziom ich zysków pozostał bez zmian, niewykluczone więc, że sektor bankowy będzie szukał w przyszłości najbardziej zyskownych grup klientów i projektów. W konsekwencji dostęp do kredytu z pewnością będzie trudniejszy. Następuje też hamowanie inwestycji JST, co widać było już w 2019 r. Pomimo dostępności środków unijnych, będzie ich mniej o prawie 10%. W dużej mierze wynika to z konieczności korekt budżetowych samorządów po zmianach w przepisach dotyczących podatków PIT i VAT. Samorządom brakuje środków na inwestycje, ponieważ musiały wykorzystać je na bieżącą obsługę nowych, nieplanowanych zobowiązań. 

Finansowanie oświaty, czyli ciężar ponad siły

Największym problemem finansowym JST jest niedoszacowanie subwencji oświatowej. Brakuje prawie 2 mld zł rocznie. Samorządy liczą na konstruktywny dialog z rządem w tej sprawie, istnieje bowiem realna groźba, że zabraknie środków na inwestycje. Według raportu rocznego INC Rating, opracowanego we współpracy ze Związkiem Banków Polskich, subwencja oświatowa, otrzymywana przez JST, pozwoliła w 2019 r. na pokrycie przeciętnie 60% wydatków na oświatę realizowanych przez samorządy. W stosunku do roku 2018 wartość ta jest podobna. Warto przy tym podkreślić, że część z poniesionych i planowanych kosztów wynikać może ze strukturalnych zmian wprowadzanych w systemie szkolnictwa. Rosnąca dysproporcja wskazuje, że ciężar tych zmian jest w dużym stopniu przeniesiony na gminy, co szczególnie jest widoczne w tych o najmniejszych budżetach. Zapewnienie finansowania systemu oświaty stanowi więc znaczące wyzwanie, szczególnie biorąc pod uwagę, że dział budżetowy „801 – Oświata” jest powszechnie największym działem wydatków samorządów.

Regulacje wyzwaniem dla obu sektorów

Poza kwestiami czysto finansowymi, wspólnym problemem dla sektora bankowego i władz lokalnych są regulacje prawne dotyczące samorządu terytorialnego, takie jak ustawy podatkowe, przepisy odnośnie ochrony środowiska naturalnego czy wreszcie zbilansowanie budżetów po dodaniu JST nowych zadań i obciążeń. Normy regulacyjne i nadzorcze powinny tworzyć sprzyjający ekosystem dla rozwoju klientów banków, szczególnie tak strategicznych, jak jednostki samorządu terytorialnego.

W ocenie lokalnych władz, satysfakcjonująca do tej pory oferta bankowa dla środowiska samorządowego istotnie się pogorszyła. Samorządowcy odnotowują znaczne zmniejszenie elastyczności banków, w konsekwencji pojawiają się już nawet takie JST, które nie rozstrzygnęły przetargów na bankową obsługę w kolejnym roku. Wniosek nasuwa się oczywisty: skończył się czas całkiem niezłych warunków finansowych dla sektora samorządowego. W takich uwarunkowaniach obrady Forum Bankowo-Samorządowego nabierają szczególnego sensu. Stają się bowiem platformą wymiany myśli i dialogu, który trzeba przecież zintensyfikować, aby skutecznie zapobiegać nadchodzącym zagrożeniom.