Wojna z gotówką: Interchange na polu bitwy

Narodowy Bank Polski przygotował raport na temat opłat interchange – prowizji wypłacanych przez sprzedawców na rzecz banków od każdej transakcji bezgotówkowej zrealizowanej przy użyciu karty. Sieci handlowo- usługowe twierdzą, że opłaty zniechęcają do akceptowania kart. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zarzuca ich wydawcom zmowę cenową przy ustalaniu wysokości interchange. Banki, wspierane przez organizacje płatnicze Visa i MasterCard, nie zamierzają ustąpić pola. Spór toczy się o ogromne pieniądze

Kto płaci prowizje?

Raport NBP wskazuje, że najbardziej rozwinięte systemy kartowe w Europie działają w ramach modelu płatności obejmującego cztery grupy podmiotów: konsumentów, akceptantów, wydawców kart oraz centra rozliczeniowe. Opłata interchange (ang. interchange fee) to prowizja wypłacana przez agenta rozliczeniowego na rzecz banku wydawcy od każdej bezgotówkowej transakcji kartowej. Opłata ta jest zwykle przekazywana w przeciwnym kierunku do transferu środków za towar lub usługę. Za każdym razem, kiedy nastąpi płatność, bank wydawca (działający w imieniu posiadacza karty) ma obowiązek zapłaty za towar lub usługę na rzecz agenta rozliczeniowego (działającego w imieniu sprze- dawcy). Natomiast opłata interchange jest transferowana od agenta rozliczeniowego do banku wydawcy. Klient w związ- ku z tym nie ponosi kosztu transakcji.

Interchange to tylko jedna z opłat występujących w czterostronnym modelu biznesowym. Opłata akceptanta (ang. Merchant Service Charge – MSC) jest pobierana przez agenta rozliczeniowego od sprzedawcy za każdą zaakceptowaną transakcję. Nalicza się ją z reguły jako procentową prowizję od wartości płatności. W rezultacie akceptant nie otrzymuje od agenta kwoty równej cenie towaru/usługi lub też kwoty, jaką uzyskałby, przyjmując gotówkę, ponieważ jego należność podlega pomniejszeniu o prowizję pobieraną przez agenta. Opłata ta jest zazwyczaj uwzględniana przy ustalaniu ceny towaru lub usługi przez akceptantów.

Obok interchange, część opłaty akceptanta stanowi marża agenta rozliczeniowego oraz prowizja Assessment Fee. Dodatkowo jest on obciążany należnościami za dzierżawę i obsługę serwisową terminali POS, a także ponosi koszty autoryzacyjnego połączenia telekomunikacyjnego z serwerem. Wysokość opłat akceptanta, w przeciwieństwie do interchange, jest ustalana w drodze negocjacji. Dodatkowo agenci i wydawcy kart obciążani są różnego rodzaju opłatami z tytułu uczestnictwa w systemie, które generują przychód organizacji płatniczych Visa i MasterCard.

Po stronie „winien” i „ma”

Autorzy raportu NBP dowodzą, że głównymi beneficjentami są: banki wydawcy i agenci rozliczeniowi, którzy wprawdzie ponoszą koszty uczestnictwa w systemie, to jednak uzyskują wynagrodzenie za swoją działalność, a także w niektórych przypadkach – posiadacze kart (zwalnianie z opłat, zwrot części wydanych środków). W rezultacie grupą najbardziej obciążoną fi nansowo stanowią sprzedawcy, którzy „utrzymują” cały system.

Większość kosztów powstaje po stronie wydawców kart (promowanie, produkcja, wydawanie i obsługa kart, certyfi kacje), natomiast gros przychodów jest generowanych po stronie serwisu akceptantów (przetwarzanie i ...