Warto Wiedzieć | Klasa Średnia | Od wieków gwarant stabilności państw

W XIX w. do klasy średniej przynależeli drobni przedsiębiorcy, a także urzędnicy, czyli te kategorie, które nie miały miejsca w dwubiegunowym podziale społeczeństwa na proletariat i burżuazję, zaproponowany przez Karola Marksa.

Współcześnie do klasy średniej włącza się przede wszystkim kategorie społeczno-zawodowe, charakteryzujące się względną samodzielnością (a zatem osoby pracujące we własnych firmach lub wykonujące pracę umysłową) oraz pewnym poziomem dobrobytu, niedysponujące jednakże dużymi majątkami. Należą zatem do niej przede wszystkim osoby z wyższym wykształceniem oraz wyższymi kompetencjami kulturowymi niż klasa robotnicza.

Dane encyklopedyczne

Według encyklopedii PWN, klasa średnia wyłoniła się wraz z powstaniem rynku kapitalistycznego. Rozkwit wymiany towarowej w XVI w., odkrycia geograficzne, rozwój kooperacji między firmami handlowymi, wzrost obiegu pieniądza, zrodziły zapotrzebowanie na usługi kupców, bankierów, przedsiębiorców przemysłowych i budowlanych, przedstawicieli wolnych zawodów (lekarze, prawnicy), urzędników aparatu państwowego, którzy w ówczesnej, tradycyjnej hierarchii stratyfikacyjnej, zajmowali pozycję pośrednią pomiędzy arystokracją i szlachtą a chłopstwem i pospólstwem miejskim. Z czasem do klasy średniej zaliczono również drobnych farmerów i posiadaczy ziemskich o orientacjach rynkowych.

Członkowie klasy średniej na plan pierwszy wysuwali powinności zawodowe, dążyli do pomnażania zasobów materialnych, prowadzili długofalowe inwestycje i kosztem bieżącej konsumpcji dokonywali akumulacji zasobów pieniężnych. Podstawą sukcesów był indywidualizm, jako wyraz jednostkowych dążeń do samodzielnej realizacji własnych interesów, czyli dokonywanej własnym wysiłkiem, opartej na własnych motywacjach i zdolnościach.

W XIX i na początku XX w. klasa średnia, utożsamiana z mieszczaństwem i drobnymi właścicielami, przeżywała apogeum. W pierwszej połowie dwudziestego stulecia centrum działalności gospodarczej zaczęło się przesuwać ze sfery produkcyjnej do sektora usług.

Dodajmy, że w odczuciu społecznym przynależność do klasy średniej jest traktowana jako oznaka powodzenia życiowego.

Z tygla historii…

Klasy średnie nie pojawiły się jednak wraz z rewolucja przemysłową. Funkcjonowały i w starożytnej Grecji, w Rzymie, w średniowiecznej Europie.

Początkowo w cesarstwie rzymskim wykształciły się dwa stany: patrycjuszy i plebejuszy. Były to całkowicie odmienne grupy społeczne. Toczone pomiędzy nimi walki o równouprawnienie polityczne i cywilne doprowadziły do dalszych podziałów społecznych. Z czasem ukonstytuował się nowy stan – ekwici – średniozamożna rzymska klasa społeczna, w skład której wchodzili kupcy, przedsiębiorcy, bankierzy, posiadający majątki o wartości minimum 400 000 sestercji. Symbolami przynależności do stanu ekwickiego było posiadanie konia (stąd nazwa ekwitów znacząca „jeźdźcy”: po łacinie koń to właśnie equus), noszenie stroju wojskowego zwanego trabea, złotego pierścienia oraz wąskiego purpurowego szlaku zdobiącego tunikę.

Początkowo zatem terminem tym określano obywateli rzymskich, których było stać na zakupienie i utrzymanie konia oraz ekwipunku żołnierza jazdy rzymskiej. W III w. p.n.e. ta militarna funkcja ekwitów uległa zatarciu, ale pozostali oni wpływową i zamożną grupą właścicieli ziemskich i przedsiębiorców. Stanowili trzon biurokracji rzymskiej. Grupa w hierarchii społecznej stała poniżej senatorów, jednak ostro rywalizowała z nimi o wpływy. Ateńskim odpowiednikiem ekwitów byli hippeis.

Jak wiadomo, historia kołem się toczy, zatem po „wiekach ciemnych” w historii Europy znaczenia, jako współpracownicy władców feudalnych, nabrali właściciele majątków ziemskich mogący odpłacić za nadane im lenna konną służbą wojskową – rycerze.

…w dzisiejszy kocioł

Dziś klasę średnią można zdefiniować na różne sposoby. Najprościej poprzez kryterium dochodowe. Opierając się na słowie „średnia”, można ją opisać jako grupę osób o średnim poziomie dochodów w stosunku do dochodu w społeczeństwie.

– Pojęcie klasa średnia jest nieostre. Może obejmować jedynie kryteria ekonomiczne (poziom dochodów lub posiadanego majątku), albo także kryteria społeczno-zawodowe (pozycja zawodowa, wykształcenie i kompetencje, styl życia). Przyjęta definicja zależy od celu, w którym taka grupa jest wyróżniana. Kierując się kryterium dochodowym, klasę średnią definiuje się, opierając na medianie dochodu/majątku, nakładając na nią różnej szerokości przedziały. W niedawnym opracowaniu Polskiego Instytutu Ekonomicznego poświęconego klasie średniej w Polsce jako ...