W Unii Europejskiej więcej ulg podatkowych dla paliw kopalnych niż dla OZE?

Europejski Trybunał Obrachunkowy  w opublikowanym przeglądzie omówił, w jaki sposób podatki energetyczne, ceny emisji dwutlenku węgla i dotacje energetyczne przyczyniają się do osiągnięcia celów klimatycznych UE.

Początek dyskusji o zmianie dyrektywy w sprawie podatku energetycznego

Zaprezentowany dokument jest częścią debaty w sprawie propozycji Komisji Europejskiej nt. zmiany dyrektywy w sprawie podatku energetycznego. Określa ona minimalne poziomy podatków, aby zapewnić właściwe funkcjonowanie rynku wewnętrznego. Poziomy opodatkowania różnią się bowiem znacznie w zależności od sektora i nośnika energii.

W Przeglądzie wykorzystano wcześniejsze opracowania Trybunału w dziedzinie energii, zmiany klimatu i opodatkowania oraz publicznie dostępne informacje i badania zgromadzone specjalnie w tym celu, aby przedstawić pogłębioną analizę w sprawie opodatkowania energii.

Niskie ceny emisji CO2

Zdaniem ETO opodatkowanie energii może wspierać wysiłki na rzecz walki ze zmianą klimatu, ale obecne poziomy podatków i dotacji nie odzwierciedlają stopnia, w jakim różne źródła energii zanieczyszczają środowisko.

Choć dotacje na energię odnawialną wzrosły prawie czterokrotnie w latach 2008-2019, dotacje na paliwa kopalne pozostały na stosunkowo stałym poziomie w ciągu ostatniej dekady.  

Niskie ceny emisji CO2 i niskie podatki od paliw kopalnych zwiększają względny koszt proekologicznych technologii i opóźniają transformację energetyczną

Według unijnej instytucji bardziej zanieczyszczające źródła energii uzyskują przewagę podatkową w porównaniu do innych źródeł o lepszej efektywności pod względem emisji CO2.

Np. węgiel jest opodatkowany średnio mniej niż gaz ziemny, a niektóre paliwa kopalne są opodatkowane mniej niż energia elektryczna, którą można wytwarzać z niskoemisyjnych źródeł.

Większość krajów nakłada wysokie podatki na paliwa, ale kilka z nich utrzymuje podatki zbliżone do minimum. Niskie ceny emisji CO2 i niskie podatki od paliw kopalnych zwiększają więc względny koszt proekologicznych technologii i opóźniają transformację energetyczną. 

Wycofanie dotacji do paliw kopalnych

Podatki od energii stanowią dziś w UE 78% całkowitej kwoty podatków ekologicznych, co daje wartość 330 miliardów euro rocznie. Dotacje do paliw kopalnych w UE utrzymywały się z kolei na stałym poziomie przez ostatnie 10 lat — ok. 55-58 miliardów euro rocznie.

Kraje dostarczyły blisko 2/3 pomocy poprzez zwolnienia lub ulgi podatkowe. ETO podkreśla, że dotacje na energię odnawialną są wyższe w całym bloku, ale 15 krajów wydaje więcej na wspieranie paliw kopalnych niż energii odnawialnej.

Zobowiązanie Komisji i niektórych krajów do stopniowego wycofania dotacji na paliwa kopalne do 2025 r. będzie trudnym procesem społeczno-gospodarczym. Np. propozycja utworzenia rynku emisji CO2 dla budynków i pojazdów, która powinna przyczynić się do 43% spadku emisji w tych sektorach do 2030 r. w porównaniu z 2005 r., niesie za sobą zagrożenia społeczne.

Komentatorzy przypominają sytuację we Francji w następstwie protestów „żółtych kamizelek” nad planowanym podatkiem paliwowym w 2018 r.

ETS postuluje m.in. o zapewnienie spójnego traktowania sektorów i nośników energii, które wcześniej korzystały z preferencyjnych warunków, a także o ograniczenie dopłat do paliw kopalnych oraz o pogodzenie celów klimatycznych z potrzebami społecznymi.

Te wyzwania będą musiały stawić także czoła w instytucjonalnym kontekście jednomyślności w sprawach podatkowych.